Babai i Kombit Shqiptar

Elton Varfi

Më 30 Maj 1913, një vit pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, u nënshkrua Traktati i Londrës, duke shënuar një paqe të brishtë. Serbia synonte të fitonte në fund Durrësin, duke siguruar një dalje në det. Mali i Zi dëshironte territorin e Shkodrës, deri në lumin Drin. Bullgaria shpresonte të fitonte të paktën një pjesë të rajonit rreth Liqenit të Ohrit dhe një pjesë të territorit maqedonas. Greqia, natyrisht, dëshironte posedimin e Shqipërisë jugore, deri në kufirin e shënuar nga lumi Seman. Megjithatë, në fund, turqit u tërhoqën nga Evropa, përveç Stambollit, duke iu dorëzuar katër vendeve fituese "territoret e Perandorisë së tyre në kontinentin evropian në perëndim të linjës së tërhequr nga Enos në Detin Egje deri në Midia në Detin e Zi, përveç Shqipërisë." Pikërisht kështu: përveç Shqipërisë.

Por le të kthehemi pak mbrapa.

Më 28 Nëntor 1912, me shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë, u shpërblyen përpjekjet dhe luftërat e shumë burrave trima. I pari ndër ta ishte Ismail Qemal Bej Vlora, babai i kombit. Por kush ishte Ismail Qemali dhe nga vinte ai? Çfarë kishte bërë ai pari asaj date fatlume, 28 Nëntor 1912?

Ismail Qemal Bej Vlora, një portret nga piktorja Vera Bloshmi Mellet

Të dyja, lindja dhe vdekja e tij, janë të mbuluara në mister. Gjatë periudhës së diktaturës komuniste, tekste që e përshkruanin tregonin vitin 1844 si vitin e lindjes së tij, pa ndonjë referencë për ditën apo muajin. A ishte vërtet kaq e vështirë të gjendej data e saktë e lindjes së tij? Një historian turk, Negip Alpan, në librin e tij "Shqiptarët në Perandorinë Osmane," shkruan për Ismail Qemal Bej Vlora: "Ai lindi më 16 Tetor 1846." Kjo zbulon misterin rreth mungesës së të dhënave të sakta të lindjes. 16 Tetori, dita e lindjes së diktatorit Enver Hoxha, nuk ishte ditë festimi përveç për vetë Hoxhën. Ndërsa, sipas vetë Ismail Qemalit, data e tij e lindjes ishte më 16 Janar 1844[1].

Edhe në varrin e Ismail Qemal Bej Vlorës, data e lindjes është shënuar si "Janar 1844."

Konfuzioni tjetër, i krijuar nga komunistët, lidhet me atribuimin e emrit të tij. Emri i plotë ishte Ismail Qemal Bej Vlora. "Qemal" është një term në gjuhën turke që do të thotë "i pjekur, i mençur," Bej ishte një titull fisnikërie - i krahasueshëm me titullin anglez "Sir" - dhe Vlora ishte mbiemri i tij. Për shkak të propagandës, shumica e shqiptarëve e njohin thjesht si Ismail Qemal. Lënia jashtë e mbiemrit filloi që me mbretin e vetëshpallur të Shqipërisë, Ahmet Zogu.

Komunistët nuk mund të pranonin titullin osman "Bej" për babanë e kombit. Mbiemri Vlora, megjithatë, evokonte një nga familjet më të fuqishme, të pasura dhe patriotike të vendit. Pas Luftës së Dytë Botërore, pasardhësit e kësaj familje u persekutuan. Djali i Ismail Qemal Bej Vlorës iku nga Shqipëria gjatë mbretërimit të Zogut për shkak të mosmarrëveshjeve me të, dhe pas kthimit të tij pas luftës, u arrestua për arsye banale nga regjimi i Hoxhës dhe vdiq në burg.

Ismail Qemal Bej Vlora ndërroi jetë më 26 Janar 1919, në Peruxhia, në Hotelin Brufani. "I Mençuri i Vlorës" ishte në Itali me ftesë të Qeverisë Italiane, për të takuar Kryeministrin Vittorio Emanuele Orlando dhe Ministrin e Jashtëm Sidney Sonnino. Megjithatë, ky takim kurrë nuk ndodhi sepse Qeveria Italiane po përgatitej për Konferencën e Paqes në Paris. Ismail Qemal Bej Vlora ndodhej në një lloj burgu të artë brenda hotelit në Peruxhia. Ai ishte si një luan në kafaz, pasi qëllimi i tij ishte të merrte pjesë në Konferencën e Paqes në Paris[2] për të mbrojtur çështjen shqiptare. Kjo nuk u realizua për shkak të "tradhëtisë" nga italianët, pikërisht ata që në vitin 1912 ishin aleatët dhe mbështetësit e tij, përfshirë Ministrin e Jashtëm Antonino Paternò Castello, Markezi i San Giuliano.

Në shkurt të vitit 1918, ai u emërua nga një asamble e "Partisë Kombëtare të Shqipërisë" që kishte ndodhur dy muaj më parë në Worcester, Massachusetts. Kjo asamble i dha atij kredencialet për të përfaqësuar koloninë shqiptare në Shtetet e Bashkuara, me një mandat të qartë për të siguruar pavarësinë e plotë politike dhe ekonomike të Shqipërisë dhe për të arritur ndryshimet e nevojshme të kufijve shqiptarë, në mënyrë që të përfshinin ato toka dhe ato provincat e banuara pothuajse ekskluzivisht nga populli shqiptar, të cilat gjatë viteve 1912 dhe 1913, Konferencat e Ambasadorëve në Londër i ndanë në mënyrë të nxituar dhe të padrejtë, duke iu dhënë Greqisë, Serbisë dhe Malit të Zi. Këto ishin çështjet që ai donte të trajtonte në konferencën për shtyp të organizuar më 24 Janar 1919, në sallën e Hotel Brufani, për shkak të pamundësisë dhe zhgënjimit të tij për mosmarrjen pjesë në Konferencën e Paqes në Paris. Konferenca për shtyp zgjati vetëm disa minuta sepse shtetari i moshuar pësoi një krizë shëndetësore dhe u tërhoq. Ai vdiq dy ditë më vonë, më 26 Janar, për shkak të një infarkti akut miokardi. Ishte 75 vjeç. Edhe në këtë rast, teoritë e komplotit morën fuqi. Shumë besonin se Ismail Vlora u helmua. Pa prova të qarta, këto teori mbetën vetëm si të tilla.

Por cili ishte rrugëtimi që çoi Ismail Qemal Bej Vlora në Peruxhia në vitin 1919?

Pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë nga Perandoria Osmane më 28 Nëntor 1912, Ismail Vlora u emërua Kryeministër në një qeveri të përkohshme. Pavarësisht përpjekjeve të patriotëve shqiptarë për të zgjedhur qeverinë e tyre dhe për të përcaktuar kufijtë e shtetit të sapo lindur shqiptar, ata u përballën me indiferencën e Fuqive të Mëdha, invazionin dhe shkatërrimin e shkaktuar nga Serbia, dhe bombardimin e Vlorës nga Greqia. Shqipëria sapo ishte lindur, por tashmë ishte në rrezik të vdekjes. Që nga fillimi i tetorit 1913, një faktor i ri hyri në politikën e brendshme të vendit: Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit dhe komisionet ndërkombëtare për delimitimin e kufijve, pra ai për kufirin verior dhe veri-lindor që nisi nga Shkodra për në Luma, dhe ai për kufirin jugor dhe jug-lindor që filloi punën e tij në Manastir.

Pavarësisht se Fuqitë e Mëdha e kishin njohur pavarësinë e Shqipërisë më 29 Korrik 1913, krijimi i Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit arriti të kufizonte të drejtat sovrane të Shtetit Shqiptar. Prandaj Ismail Qemal deklaroi më 21 Tetor: “Qëllimi i Evropës nuk mund të jetë vetëm mirëqenia jonë, por një kontroll, edhe pse i butë dhe i ëmbëlsuar siç mund të konsiderohet, që rrjedh nga mendimi i botës rreth paaftësisë së shqiptarëve për të qeverisur veten, shkakton ndjenja të pakëndshme tek çdo shqiptar që dëshiron lumturinë morale të atdheut të tij.”

Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit nuk e njohu qeverinë e Vlorës si një qeveri kombëtare, por thjesht si një autoritet lokal nën kontrollin e tij.

Në dhjetor të vitit 1913, pas Luftës së Dytë Ballkanike, e cila kishte rezultuar në zgjerimin e mëtejshëm territorial të Greqisë dhe Serbisë, Rilindasit e Rinj menduan të krijonin një aleancë revanshiste me Sofjen kundër Athinës dhe Beogradit, duke vendosur të bënin Shqipërinë një bazë ushtarake pas shpinës së kundërshtarëve të tyre. Hapi i parë për të arritur këtë qëllim ishte të krijoheshin kushte të favorshme për emërimin e një princit turk në fronin e Shqipërisë. Pasigurisë që një princ ende nuk ishte zgjedhur nga fuqitë e mëdha, emisarët e Rilindasve të Rinj, të udhëhequr nga Beqir Grebene dhe të mbështetur nga simpatizantët e tyre shqiptarë, filluan një lëvizje në favor të princit turk Izet Pashë.

Beqir Grebene hyri në negociata edhe me Ismail Qemalin, duke i kërkuar atij të merrte pjesë në planin ushtarak kundër Serbisë dhe Greqisë, duke ofruar si shpërblim premtimin se, në rast të fitores turke, Kosova dhe Çamëria do t'i ktheheshin Shqipërisë. Kryetari i Qeverisë së Vlorës, i bindur për seriozitetin e ndërmarrjes turko-bullgare, dha miratimin e tij për hyrjen në Shqipëri të armëve dhe burrave të ushtrisë turke, të cilët do të vepronin si banda në kufirin serb, duke lënë të paqartë çështjen e princit turk.

Megjithatë, projekti u zbulua nga Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit, Beqir Grebene dhe ndjekësit e tij u arrestuan. Në gjykatën ushtarake që u mbajt me dyer të mbyllura në Vlorë, dolën në pah lidhjet e Esad Pashë Toptanit si dhe ato të Ismail Qemalit me Beqir Grebenen. Kundërshtarët politikë të Qeverisë së Vlorës shfrytëzuan rastin për të diskredituar Ismail Qemalin dhe shokët e tij si pjesëmarrës në një komplot të drejtuar kundër shtetit shqiptar nga vendimet e fuqive të mëdha, të cilat ndërkohë kishin emëruar Wilhelm de Wied si Princ i Shqipërisë.

Esad Pashë Toptani, President i Senatit shqiptar gjatë periudhës së tranzicionit para ardhjes së Princit të Wied.

Esad Pashë Toptani, i cili në qeverinë provizore kishte rolin e Presidentit të Senatit shqiptar, u kthye menjëherë kundër Ismail Qemalit, duke u përpjekur të rrëzojë të njëjtin qeveri. Ai ishte armiku i betuar i Ismail Qemal Bej Vlorës; në gjykatën ushtarake, ai mobilizoi bandat e tij duke u përpjekur disa herë të pushtonte me forcë Elbasanin. Në këto kushte, Ismail Qemali vendosi se kishte ardhur koha të jepte dorëheqjen dhe të dorëzonte pushtetin Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit, edhe pse Princi i Wied ende nuk kishte arritur në Shqipëri.

Kështu, më 22 janar 1914, Qeveria Provizore e Vlorës dha dorëheqjen, e bindur se "mënyra e vetme për të përfunduar separatizmin dhe anarkinë në vend ishte formimi i një qeverie të vetme për të gjithë Shqipërinë."

Ismail Qemali u largua nga Shqipëria, por vazhdoi përpjekjet e tij jashtë vendit për të mirën e atdheut. Pas dorëheqjes së Esad Toptanit, Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit mori në dorë të gjithë pushtetin. Ismail Qemali fillimisht shkoi në Barcelonë, pastaj u vendos në Nicë, dhe vetëm pas katër muajsh, pak para fillimit të Luftës së Parë Botërore, u kthye në Shqipëri për shkak të krizës së rëndë që po kalonte mbreti i sapoemëruar. Ismail Qemali në fillim lëshoi deklarata të besnikërisë ndaj Princit, duke shprehur edhe optimizëm për mundësinë që, me një qeverisje të mirë dhe të kujdesshme", të tejkalohet kriza. Në një takim të zhvilluar më 9 korrik në Durrës, me një grup të shquarish, ai propozoi Princit, si rrugëdalje nga kriza, një zgjidhje kantonale nën autoritetin e Komisionit të Kontrollit, e cila do t'i linte atij më shumë fuqi në mënyrë nominalet. Princi refuzoi dhe Ismail Qemali, i kthyer në Vlorë, formoi një “komitet për shëndetin publik” të qarkut.

Me fillimin e Luftës së Dytë Botërore, ai u vendos në Paris. Pavarësisht se ishte në vështirësi të mëdha ekonomike, pasi kishte një familje të madhe, Franca jo vetëm që i mohoi një ndihmë ekonomike, por edhe e “ftoi” të largohej. Arsyeja ishte lidhur me praninë e Esat Toptanit në Paris, armikut të betuar të Ismail Vlorës. Francezët, ashtu si anglezët, kishin vënë bast pikërisht tek Esat Toptani si bashkëbisedues për çështjen shqiptare në vendimet që do të merreshin në Konferencën e Paqes së 1919.

Ismail Vlora, ndërsa po përgatitej për të marrë pjesë në Konferencën e Paqes, mori ftesën nga Italia nga ana e Vittorio Emanuele Orlando, kështu që u nis për në Perugia i bindur se do të kishte përsëri mbështetjen e italianëve. Ai ndërmori, kështu, atë që do të bëhej udhëtimi i fundit i jetës së tij.

Ismail Qemal Bej Vlora, kreu arsimin fillor në qytetin e tij të lindjes. Frekuentoi shkollën e mesme “Zosimeia” në Janinë dhe u transferua në Stamboll në maj të vitit 1860 ku punoi si përkthyes për Ministrinë e Punëve të Jashtme osmane dhe më vonë për administratat rajonale të Janinës (1862-1864) dhe Bullgarisë (1866-rreth 1877).

Si mbështetës i politikanit reformist turk Midhat Pasha, u internua në Azinë e Vogël nga viti 1877 deri në fillim të vitit 1884, menjëherë pas u bë guvernator i Bolus. Në vitet në vijim kreu funksionet e guvernatorit të Gallipolit (1890), të Bejrutit (1891) dhe anëtar i këshillit të shtetit në fund të viteve '90.

U nis për në Itali në verën e vitit 1900, ku rastësisht u takua, në Hotel de l’Europe, me shtetasin me origjinë shqiptare Francesco Crispi. Sipas vetë dëshmisë së Ismail Qemal Bej Vlorës, ata “flisnin në gjuhën shqipe”. Vizitoi Francën dhe Belgjikën, ku u takua me Faik Bej Konicën, pronarin e gazetës Albania.

Ismail Vlora mori drejtimin e botimit dhe në të njëjtën kohë përgatiti një punim të shkurtër mbi luftën e Transivalit, me qëllim të shpjegimit të arsyeve të largimit të tij nga Stambolli dhe të ekspozimit të ndjenjave të botës muslimane ndaj veprës civilizuese të Britanisë së Madhe.

Marrëdhëniet e tij me Faik Bej Konicën, nuk zgjatën shumë. Pak më vonë u pa i detyruar të themelojë një tjetër gazetë, të shtypur në gjuhën shqipe, turke dhe greke, të cilën e quajti le Salut de Albanie.

Në fund vizitoi Anglinë. U kthye në perandorinë osmane vetëm pas revolucionit të rilindasve të rinj në vitin 1908, kur përfaqësoi Beratin si anëtar i opozitës në parlamentin turk.

Në pranverën e vitit 1909 mori pjesë në kontrarevolucionin kundër Rilindasve të Rinj dhe themeloi partinë “Ahrar” (liberale) me qëllim decentralizimin e perandorisë.

Në mars të vitit 1911, kryengritja e malësorëve katolikë në veri të Shkodrës, të ndihmuar edhe nga malazezët dhe serbët në funksion kundër turqve, u përputh me trazirat e shpërndara që shpërthyen në jug të vendit.

Përplasjet me trupat osmane u bënë të ashpra dhe të dhunshme, veçanërisht përsëri në Kosovë.

Mes majit, kryengritësit pushtuan disa qytete dhe në qershor manifestuan edhe malësorët katolikë mirditorë. Represioni osman vazhdoi pa mëshirë.

Ismail Qemali bashkë me Luigj Gurakuqin shkoi në Cetinje për të takuar kryengritësit. Disa krerë shqiptarë, të mbledhur në Mal të Zi rreth Ismail Qemalit, u dakorduan, në ditën e 23 qershorit 1911, një program të përbashkët të përmbajtur në “memorandumin e Gerçes”, “librin e kuq”, një dokument me rëndësi të madhe që, së bashku me kërkesat e menjëhershme për amnisti dhe riparime, parashikonte për herë të parë dhe në mënyrë të organizuar autonomi për të gjithë Shqipërinë.

Ismail Qemal Bej Vlora me Isa Boletinin, udhëheqës i kryengritjes së Kosovarëve kundër turqve.

Në qershor, prania e Sulltan Mehmetit V në Kosovë dhe idetë e tij për hapje nuk ndaluan kryengritjen.

Më 29 shtator, Italia shpalli luftë Turqisë. Ismail Qemal Bej Vlora kuptoi se fundi i Perandorisë Osmane ishte i pashmangshëm. Ishte në lojë mbijetesa e Shqipërisë, e cila nuk duhej të përfundonte së bashku me Perandorinë Osmane që po vdiste. Koha për veprim kishte ardhur.

Në tetor shpërtheu Lufta e Parë Ballkanike.

Me disfatën e ushtrive turke, nacionalistët fqinjë filluan të zbatonin planet e tyre për aneksim në dëm të Shqipërisë. Shqiptarët u përpjekën të mbrojnë me armë në dorë territorin e tyre nga pushtuesit, por nuk arritën të ndalonin marshimin e aleatëve ballkanikë. Shqipëria kaloi nëpër momente shumë të vështira, aq më tepër që fuqitë e mëdha fqinje, të cilat fillimisht kishin deklaruar se nuk do të lejonin ndonjë ndryshim në status quo në Ballkan, drejt fundit të tetorit u detyruan të pranonin nevojën e ndryshimeve territoriale në favor të Aleancës Katerëshe Ballkanike.

Megjithatë, patriotët shqiptarë arritën të shfrytëzonin këto rrethana dhe të shfrytëzonin me mjeshtëri dallimet ekzistuese midis fuqive imperialiste.

Aleancës së Trefishtë - Gjermani, Itali dhe veçanërisht Austri-Hungari - i kundërviheshin vendosmërisht që Serbia, pas së cilës fshihej Rusia, të mos fitonte qasje në Adriatik përmes Shqipërisë.

Ngjarjet po zhvilloheshin aq shpejt saqë patriotët shqiptarë u detyruan të vepronin me vendosmëri të madhe.

Së pari, ishte e nevojshme të ndërtohej një platformë politike nga e cila do të dilte lëvizja kombëtare shqiptare, në lidhje me kushtet e reja të krijuara nga Lufta e Parë Ballkanike.

Në vend, që nga mesi i tetorit, një iniciativë në këtë drejtim u mor nga Shoqata e Zezë e Shpëtimit (organizata më e zhvilluar patriotike e fshehtë në Shqipëri), e cila vendosi që populli shqiptar të merrte armët, jo për të mbështetur pushtimin turk në Ballkan, por për çlirimin dhe bashkimin e tërë territorit shqiptar.

Jashtë vendit, iniciativa për veprimin politik përkatës u mor nga Ismail Qemal së bashku me bashkëpunëtorin e tij të ngushtë Luigj Gurakuqi. Në fund të tetorit, të dy u larguan nga Stambolli, drejtuar për në Bukuresht, ku organizuan, me përfaqësuesit e kolonisë shqiptare në Rumani, konventën e 5 nëntorit.

Ndërkohë, brenda Shqipërisë, patriotët po organizonin lidhje mes tyre me qëllim të organizimit të një konvente kombëtare saqë, në fillim të nëntorit, u formua në Vlorë një komision i posaçëm për të cilin, më 18 nëntor, Ismail Qemal dërgoi telegramin e parë duke theksuar nevojën për thirrjen e një mbledhjeje të përfaqësuesve kombëtarë, në Durrës ose Vlorë.

Aleancës së Trefishtë (Gjermani, Itali dhe Austri-Hungari) me mbështetjen e saj siguroi përparimin e ushtrive të aleatëve ballkanikë të orientuar për dëbimin e Turqisë nga Ballkani dhe në fund, pas ndërprerjes së vazhdimësisë territoriale midis Shqipërisë dhe Stambollit, shtyu Ismail Qemalin dhe shokët e tij të përcaktonin se, në rrethanat e reja të krijuara nga lufta, veprimi i vetëm i favorshëm për çështjen shqiptare nuk ishte më kërkesa për autonomi territoriale-administrative, por shpallja e pavarësisë.

Vendimi i patriotëve shqiptarë për të deleguar për herë të parë në botë pavarësinë e Shqipërisë u bë i njohur përmes një interviste që Ismail Qemali i dha gazetës austriake “Neue Freie Presse” në Trieste.

Diplomati i aftë deklaroi se kishte për qëllim të arrinte në Durrës para pushtuesve serbë dhe se menjëherë pas arritjes së tij do të shpallej pavarësia e Shqipërisë me qëllimin e krijimit të një qeverie të përkohshme për të vendosur Evropën para një fakte të kryer. Ideja e shpalljes së pavarësisë dhe thirrjes së një konvente kombëtare kishte fituar zemrat e popullit shqiptar, i cili në fund shihte të realizoheshin aspiratat e tij shekullore.

Ndërsa delegacionet e ndryshme rajonale po udhëtonin drejt Vlorës, në këtë qytet, përballë kërcënimit të afërt të pushtimit serb, një grup qytetarësh u mblodhën rreth Ismail Qemalit duke vendosur të shpallnin pa vonesë pavarësinë me qëllimin e vendosjes së pushtuesve të huaj përballë një skenari të ri.

Kështu, më 28 nëntor 1912, u mbajt Kuvendi Kombëtar dhe nga Vlora u shpall pavarësia e Shqipërisë duke zgjedhur një Qeveri të përkohshme të kryesuar nga Ismail Qemali dhe një grup prej 18 pleqsh që përfaqësonin funksionet e një organi Kontrolli dhe Këshilli i Shtetit, me në krye Vehbi Dibrën.

Asambleja e nacionalistëve të mbledhur në Vlorë që shpallën pavarësinë e kombit. Në qendër Ismail Qemal Bej Vlora.

Krijimi i shtetit të pavarur shqiptar u shfaq si parakusht i domosdoshëm për arritjen e një riorientimi që bazohet në baza më të zhvilluara të jetës së brendshme të vendit dhe për një zhvillim më të shpejtë ekonomik.

Qeveria e përkohshme e Vlorës ndryshoi disa herë anëtarët e saj gjatë ekzistencës së saj, por në krye të saj mbeti gjithmonë, deri në fund, Ismail Qemali, organizatori kryesor.

Ky qeveri nuk pati sukses që në momentet e para të vendosjes së tij. Flota greke, gjatë bombardimeve të kryera mbi Vlorën, kishte prerë kabllon e komunikimit që përbënte kanalin e vetëm të lidhjes me botën e jashtme, kështu që qeveria mbeti tërësisht e izoluar dhe pa njohuri për atë që po ndodhte përtej kufirit.

Ismail Qemal Bej Vlora, në mars 1913, shfrytëzoi arritjen e jahtit me flamur britanik të Dukës së Montpensierit në Vlorë, i cili erdhi për të paraqitur kandidaturën e tij për fronin e Shqipërisë, dhe u nis me të.

Më 1 prill zbriti në Brindisi. Qëllimi i udhëtimit, të cilin e ndërmori kryeministri i shtetit të ri shqiptar, ishte të luftonte për integritetin territorial të Shqipërisë pranë fuqive dhe veçanërisht në Londër, ku Konferenca po vendoste për rregullimin e Ballkanit.

Në Vjenë, Kancelari von Berchtold, që nga biseda e parë la të kuptohej se sa e vogël ishte shpresa që Shqipërisë t'i lejohej të ruante integritetin e saj territorial, pavarësisht të drejtave të saj dhe pavarësisht përpjekjeve të bëra për çlirimin e saj.

Për Ismail Qemalin ishte një goditje e rëndë, por më e keqja ende do të vinte, pasi në ditën e nisjes së tij nga Parisi drejt Londrës mësoi për dorëzimin e qytetit të Shkodrës nga Essad Pashë Toptani tek malazezët.

Ky fatkeqësi, që ndodhi pikërisht ndërsa flota e gjashtë fuqive të mëdha po manovronte për të detyruar Mbretin Nikollë të përfundojë rrethimin, vuri në rrezik integritetin dhe ndoshta edhe ekzistencën vetë të Shqipërisë.

Kthimi në Vlorë ndodhi në qershor 1913.

Ismail Qemal Bej Vlora, aq i moshuar, i lodhur dhe i zhgënjyer, u detyrua të bënte thirrje tek fuqitë që të procedonin me emërimin dhe vendosjen e një mbreti.

Më 7 mars 1914, Princi Guglielm Federik Henri i Wied, një burrë në kulmin e pjekurisë së tij, i zgjedhur nga fuqitë e mëdha si mbret për fronin e Shqipërisë, hodhi këmbën për herë të parë në tokën shqiptare, në portin e Durrësit, por kjo është një tjetër histori.

Leggi l'articolo in italiano

Read article in English

[1] Unë linda më 16 Janar 1844 në Vlorë, qytetin shqiptar ku shumë vite më vonë do të shpallja pavarësinë e atdheut tim. Babai im ishte Mahmud Bej Vlora, ndërsa nëna ime ishte Hedié Hanëm nga Gjirokastra."Ismail Qemal Bej Vlora, Kujtimet (Përgatitur nga Nermin Falaschi - Romë 1978)

[2] Konferenca e Paqes së Parisit e vitit 1919 ishte një konferencë paqeje e organizuar nga vendet fituese të Luftës së Parë Botërore, të angazhuara për të hartuar një situatë të re gjeopolitike në Evropë dhe për të përpiluar traktatet e paqes me Fuqitë Qendrore të mundura në luftë. Konferenca u hap më 18 Janar 1919 dhe zgjati deri më 21 Janar 1920, me disa ndërprerje.