Themelimi i Partisë Komuniste Shqiptare

Elton Varfi

Lindja e Partisë Komuniste Shqiptare në nëntor të vitit 1941 shënoi një pikë kthese të rëndësishme jo vetëm për grupet komuniste të shpërndara në territorin shqiptar, por edhe për historinë e vendit gjatë dyzet e pesë vjetëve të ardhshëm; një kthesë me nuanca negative. Sipas historiografisë së diktaturës, themelimi i Partisë Komuniste Shqiptare pati një arkitekt të vetëm, Enver Hoxhën, i cili luajti një rol kyç në ndërtimin e kësaj narrative të rreme, veçanërisht përmes autorësisë së një libri[1] të shkruar ndërmjet viteve 1975 dhe 1976. Në këtë libër, Hoxha prezantoi pikëpamjen e tij mbi ngjarjet e zhvilluara, duke u mbështetur në kujtimet e tij.

Enver Hoxha (1908-1985), udhëheqës i komunistëve shqiptarë nga 1943 deri në vdekjen e tij.

Enver Hoxha, duke vepruar si një “rrëfyes i gjithëdijshëm,” shpesh ka pasuruar rrethanat me anekdota dhe detaje “të shijshme”. Kujtesa e tij e admirueshme "prej hekuri" përshkroi gjallërisht natën kur Partia u formua, duke i atribuuar profile psikologjike të veçanta figurave kyçe, edhe tridhjetë e pesë vjet pas ngjarjeve. Në këtë kontekst përshkrues dhe caktues rollesh, ai veshi kostumin e pa sfiduar të një dirigjenti, kryesisht sepse ata që mund ta kundërshtonin nuk ishin në gjendje ta bënin.

Hoxha vendosi veten në qendër të rrëfimit, duke marrë një rol protagonisti absolut. Mbledhja u ndoq nga tre grupe: "Korça", që përfshinte vetë Hoxhën, "Shkodra" me emra të shquar si Qemal Stafa dhe Vasil Shanto, dhe grupi i "të rinjve" me anëtarë si Sadik Premtja dhe Anastas Lula, të njohur më vonë si armiq; së bashku me dy anëtarë të Partisë Komuniste Jugosllave, Dushan Mugosha dhe Miladin Popović, duke bërë gjithsej pesëmbëdhjetë pjesëmarrës.

Qemal Stafa (1920-1942), anëtar themelues i Partisë Komuniste Shqiptare dhe udhëheqës i Lëvizjes Rinore, u vra më 5 Maj 1942.

Vasil Shanto, (1913-1944) i njohur ndryshe si Vasko, ishte një nga themeluesit e Partisë Komuniste Shqiptare. Së bashku me Qemal Stafën, ai udhëhoqi grupin komunist të Shkodrës.

Sipas Hoxhës, ai mbajti fjalimin hapës dhe propozoi themelimin e Partisë Komuniste Shqiptare, një propozim që u mbështet fort nga Qemal Stafa, Vasil Shanto dhe emisarët jugosllavë.

Megjithë mosmarrëveshjen e tyre, grupi i “të rinjve” nuk arriti ta pengonte themelimin e Partisë Komuniste Shqiptare. Gjatë mbledhjes, fraksionet komuniste themeluan një komitet qendror provizor të përbërë nga shtatë anëtarë: Enver Hoxha, Qemal Stafa, Ramadan Çitaku, Koçi Xoxe, Tuk Jakova, Kristo Themelko dhe Gjira Marko.

Por çfarë ndodhi në të vërtetë?

Më 8 nëntor 1941, në Tiranë, u themelua Partia Komuniste Shqiptare, e cila më vonë, në vitin 1948, u riemërtua si Partia e Punës.

Shtëpia ku u themelua Partia Komuniste Shqiptare.

Udheheqja politike jugosllave arriti të bashkojë militantët komunistë shqiptarë, të cilët deri atëherë ishin të ndarë në grupe të ndryshme. Tito dërgoi emisarët e tij, Dushan Mugosha dhe Miladin Popović në Shqipëri, të cilët luajtën një rol kyç në themelimin e Partisë Komuniste Shqiptare. Popović, i sapo liruar nga burgu i Peqinit nga Vasil Shanto, doli si lideri i vërtetë menjëherë pas themelimit, duke filluar menjëherë pastrimin e elementeve të padëshiruara brenda partisë sapo të formuar. Në prill të vitit 1942, në një shtëpi që shërbente si bazë për komunistët, u mbajt mbledhja e parë konsultative e Partisë Komuniste Shqiptare, duke u fokusuar kryesisht në organizimin e rezistencës së armatosur dhe zgjedhjen e një lideri për partinë. Katër kandidatë u emëruan për postin e sekretarit: Qemal Stafa, Ymer Dishnica, Sadik Stavaleci dhe Enver Hoxha. Megjithatë, zgjedhja nuk u zhvillua kurrë.

Enver Hoxha dhe Miladin Popović.

Më vonë, Ymer Dishnica do të vërejë dhe do të dëshmojë për një “largim të çuditshëm midis Enver Hoxhës dhe Qemal Stafës”. Vetëm dy javë më vonë, më 5 maj 1942, nën rrethana të paqarta, Qemal Stafa, komunisti më i ndritur i grupit të Shkodrës, do të vdiste në një përleshje me fashistët.

Më 28 dhe 29 qershor 1942, emisarët jugosllavë organizuan një konferencë të jashtëzakonshme të partisë komuniste në Tiranë. Dy anëtarët e parë të lartë të pastruar ishin pikërisht liderët e grupit të "të rinjve", Sadik Premtja dhe Anastas Lula. Akuzuar nga Popović si "faksionistë" dhe sabotorë, ata u përjashtuan nga partia, por për shërbimet e tyre të dhëna për çështjen komuniste, u "ftuan" të punonin ende për partinë.

Mëkatet e vërteta të këtyre dy liderëve të grupit "të rinj" ishin të tjera, menjëherë pas themelimit të partisë ata shprehen kundër udhëheqjes jugosllave. Ata nuk donin që Partia Komuniste Shqiptare të ishte thjeshtë bishti i Partisë Komuniste Jugosllave, një qëndrim që Miladin Popović nuk e fali. Ndërkohë, Partia Komuniste Shqiptare ende nuk kishte një udhëheqje politike.

Rrymat e favorshme për rusët gjatë Betejës së Stalingradit në shkurt të vitit 1943, i shtynë dy emisarët jugosllavë, që kontrollonin lëvizjen komuniste shqiptare, të përshpejtojnë zgjedhjen e liderëve të partisë dhe për pasojë të vendit. Diktatori i ardhshëm Enver Hoxha ishte një i ri pa përvojë politike dhe organizative, duke bërë të duket si një mister fakti se si ai arriti të bëhej lider i partisë. Ai vetë, natën e themelimit, ishte i pranishëm në mbledhje, por sipas disa dëshmive të drejtpërdrejta, ai ishte atje si shoqërues i Pilo Peristerit, që ishte anëtar i grupit të Korçës. Roli i tij menjëherë pas themelimit ishte ai i një "thesarieri".

Ishin jugosllavët ata që mënjanojnë te ai, duke e parë atë si një mjet i dobishëm për të arritur objektivat e partisë. Për këtë arsye, ata organizuan një konferencë të Partisë Komuniste Shqiptare nga 17 deri më 22 mars 1943, në Labinot të rrethit të Elbasanit. Nga kjo konferencë, Enver Hoxha doli si sekretar i përgjithshëm i Partisë Komuniste Shqiptare.

Fotografi e vendit ku u mbajt Konferenca e Labinotit në 1943.

Në vitin 1943, menjëherë pas konferencës së Labinotit, Miladin Popović raportoi për superiorët e tij në Jugosllavi rreth Hoxhës: “Njeri i aftë për të udhëhequr, ka rritur shpejt dhe është luftëtari më i fortë për pastrimin e partisë, një organizator i mirë dhe i vendosur, edhe pse i mungon teoria. Njeriu më i popullor i partisë, tashmë anëtar i grupit "Korça" katër vjet më parë.“

Partia Komuniste, nën udhëheqjen e Enver Hoxhës, do të shtypë popullin shqiptar për të plotë dyzet e pesë vjet.

Enver Hoxha në vizitë në shtëpinë ku u themelua Partia Komuniste Shqiptare. Nëntor 1948.

Nga pesëmbëdhjetë anëtarët themelues, vetëm katër jetuan një jetë të qetë dhe pa ndjekje: Enver Hoxha, Pilo Peristeri, Sadik Premtja—i cili arriti të shpëtojë nga një dënim me vdekje duke u vendosur në Paris—dhe Sinan Hasani që u vendos në Kosovë para se lufta të mbaronte; të tjerët ose vdiqën në luftë, u ekzekutuan, ose u internuan në vendet më të largëta të vendit, duke jetuar jetë të plotë me vështirësi nën mbikëqyrje të vazhdueshme.

Leggi l'articolo in italiano

Read article in English

[1] “Kur lindi Partia”.