Mbishkrimi antik i Durrësit

Në muzeun e Viterbos, mund të vëzhgohet ky mbishkrim i gdhëndur mbi një stelë, i cili është shumë interesant sepse nuk ka një koncept funerar por na sjell lutjen e një fermeri i cili dëshiron shiun (shi) dhe si pasojë dëshiron hangar (mash) të madh (mathi).

Pellazgo - Ilire	Shqip
THMI	Timi (e imja)
ARATHIA	aratia (ara)
FELA	fale (dhuroi)
VESHNA	vreshtna (vreshta)
SHI	shi
A	a (dhe)
MATHI	madhi (të madh)
MASH	mash (hangar)

Shprehja Fela, fale në shqip rrjedh nga Fal d.m.th. lutje, falje, dhuratë. Një fjalë tjetër që meriton vëmëndje është MATHI, d.m.th. madh ose i Madhi. Bëhet fjalë për një fjalë antike të pellazgëve, rrënja e të cilës, nëpërmjet Etruskëve, ka hyrë në latinishten (magnus, magnitudo) dhe mbijeton praktisht në të gjitha gjuhët moderne europiane (magnifico, magnificent, magnifique, etj.).

Në kulmin e saj, këtë fjalë e gjejmë në një pllakë të murosur në hyrjen e Universitetit të Peruxhas:

Pellazgo - Ilire	Shqip
AVLE	Avlli
SCELI	shkeli
MADNOIA	Madhnia
LEYE	leje
DA	dha

Duke pasur gjithnjë parasysh gjithnjë fjalën MATHI, është interesante të vëzhgojmë një mbishkrim antik ilir, i zbuluar në Durrës, ku fjala (mathi) na paraqitet vetëm me bashkëtingëlloret.

Le të shohim këtë koncept të thellë filozofik, që ngjan me gati të gjitha mbishkrimet e Ilirisë dhe jo vetëm ato funerare , por edhe thjesht me një përshëndetje o urim, që mbaron me fjalën HAIRE, “për të mira” :

Pellazgo - Ilire	Shqip
TEI	Tei (përtej)
TOC	toc, (tokës)
TEI	tei, (përtej)
MH	madhe
NOC	nat: (natë)
HAIRE	Hair (për të mirën)

Karakteristika më interesante e këtyre mbishkrimeve është e përbërë nga karakteret (gërmat), që janë jashtëzakonisht të ngjashme me ato etruske dhe që pa asnjë lloj dyshimi na zbulojnë një degë të përbashkët.

Vlen të thuhet që fjala HAIRE gjendet në greqisht (χαιρε), në gjermanisht (heil), në anglisht (hail), nel turqisht (hayir), etj. gjithmonë me të një kuptim dashamirësie.

Sot në Shqipëri, këtë fjalë e gjejmë edhe si emër femëror: Hajrie, ashtu si edhe Liri d.m.th. i lirë e lirë, si dhe emrin mashkullor Iliri.

Marrë nga libri L’etrusco lingua viva i autores Nermin Vlora Falaschi

Përktheu nga italishtja Elton Varfi

Link versioni italisht: L’antica iscrizione di Durazzo