Kapitulli 2: Lufta e Parë Botërore dhe paqëndrueshmëria (1912-1920)

Elton Varfi

Shqipëria gjatë Luftës së Parë Botërore

Me shpërthimin e Luftës së Parë Botërore, Shqipëria u gjend në një situatë të brishtë dhe të pasigurt. Edhe pse kishte arritur pavarësinë vetëm në vitin 1912, vendi ndodhej ende në një fazë embrionale sa i përket ndërtimit të një aparati shtetëror të fortë dhe të organizuar. Kombi i ri përballej kështu me sfidën e vështirë të vendosjes së institucioneve të tij në një moment historik veçanërisht të turbullt.

Foto historike e ushtarëve të parregullt shqiptarë në Koblarë, Shqipëri, gjatë viteve 1917-1918

Në atë periudhë, struktura politike dhe administrative e Shqipërisë ishte ende në një fazë fillestare të organizimit, pa atë kohezionin e nevojshëm për t’u përballur me presionet e jashtme dhe të brendshme që shumëfishoheshin. Kjo gjendje e dobësisë strukturore e linte vendin të ekspozuar ndaj oreksit ekspansionist të fuqive fqinje dhe të largëta, të cilat përpiqeshin të shfrytëzonin çdo mundësi për të zgjeruar influencën e tyre në Ballkan.

Nevoja për një sistem administrativ të aftë dhe një mbrojtje kombëtare efektive u bë e ngutshme. Shqipëria u thirr për përparime të shpejta në krijimin e një burokracie funksionale dhe në formimin e forcave të armatosura në gjendje për të mbrojtur sovranitetin e sapofituar. Në këtë fazë delikate historike, çdo vendim politik dhe çdo hap drejt organizimit shtetëror merrte një rëndësi thelbësore, duke përcaktuar të ardhmen e vendit në një kontekst ndërkombëtar kompleks dhe shpesh armiqësor.

Kjo mungesë strukturore e rëndësishme e bënte Shqipërinë veçanërisht të ekspozuar ndaj interesave dhe synimeve ekspansioniste të fuqive evropiane, të cilat ishin të etura për të zgjeruar influencën e tyre në një rajon që, megjithëse ishte strategjikisht i rëndësishëm, mbetej shumë i paqëndrueshëm. Shqipëria, me pozicionin e saj gjeografik thelbësor përgjatë bregdetit të Adriatikut dhe afër kalimeve kryesore ballkanike, shihej si një gur themelor në strategjitë gjeopolitike të kombeve si Italia, Austro-Hungaria dhe fuqive të tjera të mëdha.

Kjo dobësi jo vetëm që kërcënonte sovranitetin dhe qëndrueshmërinë e brendshme shqiptare, por gjithashtu e vendoste vendin në qendër të lojërave të ndërlikuara të pushtetit ndërkombëtar. Fuqitë përreth përpiqeshin të shfrytëzonin dobësinë shqiptare për të vendosur ose zgjeruar sferat e tyre të influencës, shpesh pa marrë parasysh interesat ose vetëvendosjen e popullit shqiptar. Në këtë kontekst, çdo lëvizje politike e brendshme ose e jashtme ishte potencialisht në gjendje të ndikonte ndjeshëm në rrjedhën e historisë shqiptare, duke e detyruar vendin të navigonte me kujdes ekstrem mes presioneve të kundërta të kombeve fqinje dhe të fuqive të mëdha.

Në këtë kontekst të paqëndrueshmërisë politike dhe institucionale, Shqipëria përpiqej me përpjekje të mëdha të afirmonte sovranitetin e saj dhe të ndërtonte një identitet kombëtar, ndërsa ishte e zhytur në një mjedis ndërkombëtar të turbullt dhe shpesh armiqësor. Shteti i ri, përballë nevojës për të vendosur themele të forta administrative dhe qeverisjeje, ishte gjithashtu i angazhuar në një luftë të vazhdueshme për të ruajtur pavarësinë e tij kundër presioneve të jashtme që jo vetëm kërcënonin autonominë e tij politike, por edhe integritetin territorial.

Ky rrugëtim i ndërtimit kombëtar ishte i ngarkuar me sfida: Shqipëria duhej jo vetëm të zhvillonte institucionet e saj, por edhe të përpiqej të bashkonte fraksione të ndryshme dhe grupe etnike nën një vizion të vetëm shtetëror. Nevoja urgjente për një identitet kombëtar të përbashkët bëhej gjithnjë e më thelbësore, pasi vetëm përmes një uniteti të fortë të brendshëm vendi mund të rezistonte ndaj ndarjeve të nxitura nga interesat e jashtme dhe ndaj tundimeve separatiste të brendshme.

Në një situatë të tillë, vendi mbështetej në diplomaci dhe në negociata për të naviguar në ujërat komplekse të marrëdhënieve ndërkombëtare, duke u përpjekur të fitojë mbështetjen dhe njohjen nga kombe të tjera për të konsoliduar më tej pozicionin e tij si një shtet legjitim dhe sovran.

Gjatë konfliktit, territori shqiptar u bë teatër i përplasjeve të rëndësishme dhe pjesë të mëdha të fushave të tij u shndërruan në fusha beteje. Fuqitë e kundërta, veçanërisht Italia dhe Austro-Hungaria, ishin veçanërisht aktive në përpjekjet për të zgjeruar influencën e tyre në rajonin ballkanik. Këto kombe, duke perceptuar rëndësinë strategjike të Shqipërisë si një rrugë hyrjeje në Adriatik dhe si një pikë lidhëse thelbësore midis Lindjes dhe Perëndimit, punuan me forcë për të siguruar një prani dominuese.

Këto përpjekje të zgjerimit nuk u kufizuan vetëm në manovra ushtarake, por përfshinin edhe përpjekje për të vendosur protektorate ose për të ndikuar drejtpërdrejt politikën e brendshme. Prania e trupave të huaja në tokën shqiptare jo vetëm që përkeqësonte situatën e paqëndrueshmërisë së brendshme, por edhe ushqente një klimë pasigurie dhe tensioni, duke e ndërlikuar më tej përpjekjet e konsolidimit kombëtar të vendit. Në këtë kontekst të turbullt, Shqipëria luftonte për të ruajtur integritetin e saj territorial dhe për t'u përballur me nevojat e kundërta dhe shpesh konfliktuale të fuqive të mëdha.

Këto kombe e shihnin Shqipërinë jo vetëm si një territor me rëndësi strategjike, por edhe si një gur themelor në lojën më të gjerë të kontrollit gjeopolitik të Ballkanit. Manovrat ushtarake dhe ambiciet territoriale të këtyre fuqive të mëdha e përkeqësonin më tej paqëndrueshmërinë e kombit të ri, duke e shndërruar peizazhin e tij në një mozaik konfliktesh dhe tensionesh.

Rëndësia gjeografike e territorit shqiptar, i vendosur në kryqëzimin e rrugëve të rëndësishme detare dhe tokësore, e bënte një objektiv të parezistueshëm për fuqitë që dëshironin të zgjeronin rrethin e tyre të influencës. Si rrjedhim, rajoni u bë një fushë beteje jo vetëm për kontrollin territorial, por edhe për influencën politike, me çdo fuqi që përpiqej të impononte qeveri miqësore ose drejtpërdrejt të nënshtruara ndaj interesave të tyre.

Në këtë mjedis të ngopur me lojëra pushteti ndërkombëtare, Shqipëria luftonte për të ruajtur një koherencë të brendshme dhe për të mbrojtur sovranitetin e saj, shpesh e detyruar të negociojë aleanca të paqëndrueshme dhe kompromise të vështira. Paqëndrueshmëria kronike jo vetëm që minonte përpjekjet e ndërtimit të shtetit, por gjithashtu kërcënonte mundësinë e zhvillimit të një ndjenje uniteti kombëtar thelbësor për bashkimin e brendshëm dhe për rezistencën ndaj traumave të shkaktuara nga jashtë.

Një ngjarje e veçantë në këtë kontekst të turbullt ishte ngritja në fron e princit Wilhelm i Wied në mars të vitit 1914. Ftuar nga fuqitë evropiane, ai u caktua për të udhëhequr lindjen e një monarkie kushtetuese në Shqipëri me ambicien për të stabilizuar vendin. Megjithatë, mbretëria e tij zgjati vetëm gjashtë muaj, e ndërprerë nga turbulencat e brendshme të fuqishme dhe përkeqësimi i situatës gjeopolitike për shkak të konfliktit global. Ky periudhë, megjithëse efemere, vuri në pah vështirësitë e qeverisjes së një vendi thellësisht të ndarë dhe të privuar nga një strukturë administrative e fortë.

Sfida me të cilat përballej Wilhelm i Wied ilustruan qartë sa e vështirë ishte vendosja e një rendi të qëndrueshëm në një komb ku lojalitetet rajonale dhe tensionet e brendshme minonin vazhdimisht përpjekjet e unifikimit dhe modernizimit shtetëror. Përpjekja e tij për të krijuar një qeveri të centralizuar u përball me realitetin e një shoqërie të copëtuar nga ndarjet etnike dhe interesat lokale të kundërta. Figura e tij, megjithëse ishte simbol shprese për disa, u bë shpejt objekt i polemikave dhe rezistencës, duke reflektuar kompleksitetin e dinamikave shqiptare dhe problemet e lidhura me imponimin e zgjidhjeve të jashtme në kontekste kombëtare të turbullta.

Fuqitë evropiane dhe fati i Shqipërisë

Fatet e Shqipërisë gjatë konfliktit të parë botëror u ndikuan fuqimisht nga strategjitë e fuqive evropiane, veçanërisht Italisë dhe Austro-Hungarisë. Këto kombe, me interesat e tyre ekspansioniste, e konsideronin Shqipërinë një territor të rëndësishëm jo vetëm për kontrollin e kalimeve detare dhe tokësore në Adriatik, por edhe si një pikë strategjike për të zgjeruar influencën e tyre politike dhe ushtarake në Ballkan.

Aleancat evropiane në prag të Luftës së Parë Botërore

Ambiciet e këtyre fuqive e transformuan Shqipërinë në një fushë të mbushur me tensione gjeopolitike. Rëndësia strategjike e Shqipërisë rridhte nga pozicioni i saj gjeografik, i vendosur në kryqëzimin midis Evropës Lindore dhe Perëndimore dhe midis botës mesdhetare dhe Ballkanit. Kjo e bënte një nyje thelbësore për çdo fuqi të interesuar në zgjerimin e sferës së saj të influencës në Evropën Juglindore.

Gjatë luftës, manovrat e Italisë dhe Austro-Hungarisë synonin jo vetëm të vendosnin baza ushtarake dhe të kontrollonin rrugët tregtare, por edhe të ndikonin politikën e brendshme shqiptare për të garantuar një aleat ose të paktën një territor jo armiqësor në rajon. Këto ndërhyrje të jashtme komplikuan ndjeshëm peizazhin politik të brendshëm në Shqipëri, duke e vënë në provë të fortë përpjekjet e kombit të ri për të ndërtuar një stabilitet të brendshëm dhe për të afirmuar sovranitetin e tij.

Strategjitë e Italisë dhe Austro-Hungarisë u manifestuan në një konkurrencë të ethshme për hegjemoni në rajonin ballkanik, një arenë shpesh e ndërlikuar nga lufta për supremacinë midis fuqive. Kjo lojë intensive e pushtetit shpesh ndodhte në kurriz të qëndrueshmërisë dhe pavarësisë së Shqipërisë. Në një kontekst ndërkombëtar të tillë, situata e brendshme, tashmë e ndarë nga ndarjet etnike dhe politike, bëhej edhe më e komplikuar.

Ndërhyrja e jashtme jo vetëm që kërcënonte sovranitetin shqiptar, por gjithashtu ushqente një klimë pasigurie dhe konflikti që përbënte një pengesë të konsiderueshme për përpjekjet kombëtare të vetëvendosjes dhe ndërtimit shtetëror. Veprimet e fuqive evropiane ndikonin drejtpërdrejt në politikën e brendshme, shpesh duke katalizuar tensione lokale dhe duke inkurajuar lëvizje separatiste ose fraksione të kundërta që shihnin në këta aktorë të mëdhenj të jashtëm mbështetës të mundshëm të kauzave të tyre.

Për më tepër, këto dinamika të jashtme shtrembëronin zhvillimin normal politik dhe shoqëror të vendit, duke e detyruar Shqipërinë të vepronte në një mjedis ndërkombëtar kompleks pa pasur një strukturë shtetërore të plotësisht të konsoliduar ose një konsensus politik të brendshëm të fortë. Kjo ndërhyrje e jashtme, pra, jo vetëm që destabilizonte vendin, por gjithashtu vononte formimin e një qeverie qendrore efektive dhe të njohur universalisht, thelbësore për promovimin e një unifikimi kombëtar dhe për avancimin drejt një pavarësie të vërtetë politike dhe administrative.

Kjo situatë e tensionuar dhe lojërat e pushtetit midis kombeve të mëdha e theksonin vulnerabilitetin e Shqipërisë në kontekstin gjeopolitik evropian, duke e shndërruar vendin në një fushë të vërtetë beteje për interesat e jashtme. Kjo realitet tregonte sa e vështirë ishte për një komb të vogël që sapo kishte dalë të navigonte ujërat e turbullta të politikës ndërkombëtare të kohës.

Strategjitë e fuqive evropiane, përfshirë Italinë dhe Austro-Hungarinë, reflektonin një rrjet të ndërlikuar ambicieve territoriale dhe politike që synonin të zgjeronin influencën e tyre në Ballkan. Sidoqoftë, është e rëndësishme të njohim se këto veprime nuk ishin thjesht imponuese, por gjithashtu merrnin pjesë në një dinamikë më të gjerë të pushtetit dhe negociatave, ku Shqipëria kërkonte aktivisht aleatë dhe mbështetje për sovranitetin e saj në rritje.

Këto përpjekje për të imponuar vullnetin e tyre në Shqipëri shërbenin për të forcuar pozicionet strategjike në pritje të përballjeve të mëtejshme diplomatike dhe ushtarake në Evropë dhe përtej. Për Shqipërinë, çdo përpjekje për të vendosur një qeverisje autonome dhe të pavarur përplasej me këto ambicie të jashtme, duke e ndërlikuar ndjeshëm procesin e vendimmarrjes së brendshme dhe formimin e një identiteti kombëtar koheziv.

Paqëndrueshmëria e induktuar jo vetëm që frenonte zhvillimin ekonomik dhe shoqëror, por gjithashtu perpetuonte një gjendje dobësie politike që e bënte të vështirë për Shqipërinë të afirmonte zërin e saj në një kontekst ndërkombëtar të dominuar nga aktorë shumë më të fuqishëm. Kjo periudhë historike, pra, jo vetëm që dëshmonte vështirësitë e hasura nga Shqipëria në përpjekjet për të përcaktuar rrugën e saj kombëtare, por gjithashtu nënvizon kompleksitetin e marrëdhënieve ndërkombëtare në një botë të shënuar nga konflikte dhe rivalitete imperialiste.

Duke e konsideruar Shqipërinë një pikë nevralgjike për kontrollin e detit Adriatik, fuqitë evropiane përpiqeshin aktivisht të konsolidonin praninë dhe influencën e tyre në rajon. Një ngjarje vendimtare që ilustronte pafuqinë e Shqipërisë për të përcaktuar të ardhmen e saj ishte Pakti i Londrës i vitit 1915. Ky marrëveshje sekrete, e nënshkruar midis fuqive të Antantës, parashikonte ndarjen e territoreve ballkanike, duke përfshirë pjesë të konsiderueshme të territorit shqiptar që do të ishin ndarë Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë si shpërblim për mbështetjen e tyre në luftën kundër Fuqive Qendrore.

Kjo ndarje arbitrare e territorit shqiptar, pa pjesëmarrjen ose konsensusin e vetë Shqipërisë, tregonte vulnerabilitetin dhe margjinalizimin e vendit në kontekstin ndërkombëtar. Shqipëria gjendej kështu të vuante pasojat e vendimeve të marra nga fuqitë e jashtme, të cilat ridimensiononin kufijtë dhe ndikimin e ardhshëm të vendit sipas interesave të tyre strategjike dhe politike. Kjo dinamikë jo vetëm që dëshmonte luftën e një kombi të vogël për të ruajtur sovranitetin e tij në një epokë rivaliteteve gjeopolitike intensive, por gjithashtu vështirësinë për të mbrojtur integritetin e tij territorial dhe politik në një mjedis ndërkombëtar të dominuar nga aktorë shumë më të fuqishëm dhe influent.

Kjo marrëveshje u arrit pa pjesëmarrjen ose konsensusin e Shqipërisë, që gjendej kështu të vuante pasojat e vendimeve të jashtme kritike për të ardhmen e saj. Klauzolat e paktit tregonin qartë se si fuqitë e mëdha e konsideronin Shqipërinë më shumë si një figurë në lojën gjeopolitike evropiane sesa një aktor sovran me të drejta dhe interesa të veta. Mungesa e një zëri të pavarur në këto negociata minonte thellësisht mundësinë e Shqipërisë për të ndjekur një politikë vetëvendosjeje, duke theksuar vulnerabilitetin e kombeve të vogla në një epokë të dominuar nga ambicie imperialiste dhe aleanca ushtarake.

Ky pakt, nënshkruar midis fuqive të Antantës, parashikonte dorëzimin e pjesëve të konsiderueshme të territorit shqiptar Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë si shpërblim për mbështetjen e tyre në luftë. Kjo vendimmarrje ilustronte vulnerabilitetin e një shteti të ri si Shqipëria, fati i të cilit ndahej dhe ridimensionohej pa një konsideratë të vërtetë për sovranitetin e tij ose për aspiratat e popullit të tij. Ky pakt la një gjurmë të thellë në perceptimin shqiptar të dinamikave ndërkombëtare, duke konfirmuar vështirësinë e ruajtjes së autonomisë në një kontekst evropian të dominuar nga interesat e të tjerëve.

Ndikimi i këtij pakti ishte i prekshëm dhe i qëndrueshëm, pasi tokat shqiptare ishin premtuar për kombet e tjera pa përfshirjen e qeverisë shqiptare, duke minuar kështu integritetin territorial dhe qëndrueshmërinë politike të vendit. Për më tepër, zbulimi i këtyre paktave sekrete intensifikoi ndjenjën e mosbesimit të shqiptarëve ndaj fuqive evropiane, duke ushqyer një nacionalizëm të zjarrtë që synonte të kundërshtonte këto imponime dhe të kërkonte të drejtën e vetëvendosjes. Kjo fazë e historisë shqiptare reflekton luftën e një kombi për të afirmuar identitetin dhe sovranitetin e tij në një epokë të trazirave dhe ndryshimeve.

Pakti i Londrës dhe Konferenca e Paqes në Paris: Dredhat e Fatit Shqiptar

Pakti i Londrës, i nënshkruar në vitin 1915 nga fuqitë e Antantës pa pjesëmarrjen shqiptare, parashikonte ndarjen e territoreve të rëndësishme shqiptare midis Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë. Sidoqoftë, Konferenca e Paqes në Paris e vitit 1919 i ofroi Shqipërisë një platformë për të kërkuar një rishikim të këtyre marrëveshjeve. Pavarësisht premtimeve të paktit, Shqipëria u njoh si principatë e pavarur, duke anuluar pjesërisht marrëveshjet territoriale të mëparshme dhe duke vendosur një precedent për respektimin e sovranitetit shqiptar.

"Katër të Mëdhenjtë" në Konferencën e Paqes në Paris: nga e majta në të djathtë, David Lloyd George, Vittorio Emanuele Orlando, Georges Clemenceau dhe Woodrow Wilson. (Foto e marrë nga Wikipedia)

Pakti i Londrës, i nënshkruar në një kontekst të luftës globale dhe lojërave të pushtetit midis kombeve të Antantës, përfaqësonte një shembull të qartë të mënyrës se si fatet kombëtare mund të ndryshoheshin në mënyrë dramatike nga vendimet e marra në mungesë të palëve të drejtpërdrejta të interesuara. Dispozitat specifike të paktit përfshinin:

- dorëzimin Serbisë të pjesëve të rëndësishme të veriut të Shqipërisë, zona që ofronin hyrje strategjike në Adriatik dhe që ishin thelbësore për Serbinë në perspektivën e një dalje në det.

- caktimin Malit të Zi të zonave në verilindje të Shqipërisë, rajone malore që përputheshin gjeografikisht dhe kulturorisht me vetë Malin e Zi.

- ndarjen Greqisë të territoreve në jug të Shqipërisë, që jo vetëm zgjeronin qasjen greke në bregdetin Adriatik, por gjithashtu synonin të vendosnin kufij më të sigurt dhe të përcaktuar për Greqinë në kontekstin ballkanik.

Këto vendime patën pasoja të qëndrueshme në perceptimin shqiptar të dinamikave ndërkombëtare dhe në luftën e tyre për sovranitet. Konferenca e Paqes në Paris i ofroi Shqipërisë një platformë, megjithëse të brishtë, për të kërkuar autonominë e saj. Gjatë kësaj konference, pavarësisht ndarjeve territoriale të parashikuara fillimisht nga Pakti i Londrës, Shqipëria arriti të marrë njohjen si principatë e pavarur. Kjo njohje jo vetëm që anulonte pjesërisht marrëveshjet e mëparshme, por gjithashtu vendoste një precedent për trajtimin e ardhshëm ndërkombëtar të Shqipërisë si një entitet sovran.

Këto ngjarje ilustrojnë kompleksitetin dhe ndërvarësinë e kombeve në epokën moderne, ku traktatet dhe konferencat ndërkombëtare mund të ndryshojnë në mënyrë dramatike hartat dhe historitë kombëtare. Shqipëria, në rrugëtimin e saj pas luftës, gjeti kështu një trajektore të re të zhvillimit kombëtar, megjithëse të shënuar nga sfida dhe kompromise të vazhdueshme.

Njohja zyrtare dhe zbatimi i vendimeve të marra gjatë Paktit të Londrës u pasqyruan kryesisht në kontekstin e Konferencës së Paqes në Paris të vitit 1919. Në atë vend, Shqipëria ndodhej në qendër të negociatave komplekse, ku fuqitë e mëdha botërore duhej të balanconin pretendimet territoriale të vendeve fqinje me aspiratat për pavarësi të Shqipërisë. Gjatë kësaj konference, Shqipëria mori njohjen formale si principatë e pavarur, e garantuar nga fuqitë e mëdha, megjithëse çështjet e kufirit mbeteshin të hapura për një regjim zgjidhjeje.

Vendimet e marra në Paris përfaqësonin një rishikim të konsiderueshëm të angazhimeve të marra me Paktin e Londrës, të adaptuar për rrethanat e ndryshuara politike dhe presionet ndërkombëtare që dolën në periudhën pas luftës. Këto ndryshime reflektonin balancën komplekse midis dëshirës për stabilitet evropian dhe respektit për parimin e vetëvendosjes kombëtare, që po fitonte gjithnjë e më shumë pranim në diplomacinë ndërkombëtare të asaj kohe.

Njohja e Shqipërisë si një shtet i pavarur jo vetëm që anulonte disa nga premtimet territoriale të vitit 1915, por gjithashtu vendoste një precedent të rëndësishëm për mbrojtjen e shteteve të vogla kundër ambicieve ekspansioniste të fuqive të mëdha. Ky proces njohjeje, megjithatë, linte ende shumë çështje të hapura dhe mosmarrëveshje të pazgjidhura që do të vazhdonin të ndikonin marrëdhëniet ndërkombëtare dhe politikën e brendshme shqiptare për vitet që vijnë. Ky moment i historisë shqiptare shënon një pikë kthese vendimtare, duke përcaktuar udhëzimet e sovranitetit dhe identitetit kombëtar në rendin e ri botëror që po dilte.

Lindja e shtetit modern shqiptar

Në periudhën pas Luftës së Parë Botërore, pavarësisht sfidave të brendshme dhe presioneve të jashtme, Shqipëria ndërmori hapa të rëndësishëm drejt kombëtarizimit. Ky proces karakterizohej nga futja e reformave administrative dhe ndërtimi i një aparati shtetëror që synonte të vendoste një qeverisje efektive, duke njohur dhe integruar realitetet e ndryshme etnike dhe rajonale të vendit për të promovuar një ndjenjë unitare të kombësisë.

Akti Origjinal i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë, i ruajtur nga ministri dhe nënshkruesi Lef Nosi. (Foto e marrë nga Wikipedia)

Pavarësisht se ishte vazhdimisht e vënë në provë nga sfida të brendshme dhe presione të jashtme, Shqipëria ndërmori me vendosmëri rrugën e ndërtimit të bazave të një kombi modern, duke u angazhuar në një operacion të thellë transformimi dhe rinovimi institucional.

Ky proces kombëtarizimi karakterizohej nga miratimi i strukturave të reja administrative dhe reforma legjislative të synuara për të vendosur një qeverisje funksionale dhe të përgjegjshme. Për më tepër, Shqipëria punoi për të krijuar një sistem gjyqësor dhe një rend të brendshëm që mund të përgjigjej në mënyrë efektive ndaj nevojave të popullit, duke garantuar njëkohësisht rendin dhe sigurinë kombëtare. Pavarësisht se kombi i ri përballej me pengesa të konsiderueshme, si fragmentimi politik dhe ndikimi i fuqive të jashtme, angazhimi për ndërtimin e shtetit vazhdoi me këmbëngulje.

Kjo periudhë e ngarkuar e ndërtimit kombëtar pa gjithashtu forcimin e identitetit shqiptar, me një ndjenjë të rinovuar patriotizmi dhe aspiratën për një të ardhme të prosperitetit dhe autonomisë. Shqiptarët, të animuar nga një dëshirë e fortë për vetëvendosje, punuan për të kapërcyer ndarjet e brendshme dhe për të pozicionuar Shqipërinë si një aktor sovran dhe të respektuar në skenën ndërkombëtare. Në këtë kontekst, çdo hap drejt modernizimit përfaqësonte jo vetëm një përparim teknik ose burokratik, por edhe një pohim të vullnetit për të jetuar të lirë dhe të pavarur.

Një moment kyç në procesin e konsolidimit të shtetit modern shqiptar ishte pranimi i Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve në vitin 1920. Ky ngjarje e rëndësishme jo vetëm që forcoi njohjen ndërkombëtare të shtetit shqiptar, por gjithashtu ishte vendimtare në legjitimimin e sovranitetit të tij në një skenë globale. Hyrja në Lidhjen e Kombeve shënoi një hap vendimtar drejt afirmimit të Shqipërisë si një komb sovran dhe i pavarur, i njohur dhe i respektuar nga komuniteti ndërkombëtar.

Kjo njohje ndërkombëtare pati një ndikim të thellë në statusin politik të Shqipërisë, duke i dhënë asaj një autoritet më të madh në marrëdhëniet e saj diplomatike dhe një zë më të fuqishëm në çështjet ndërkombëtare. Për më tepër, aderimi në organizatën ndërkombëtare i ofroi një platformë për të marrë pjesë aktivisht në përcaktimin e politikave dhe normave ndërkombëtare, duke kontribuar kështu në formësimin e një rendi botëror që reflektonte gjithashtu interesat dhe prioritetet e saj.

Pranimi në Lidhjen e Kombeve përfaqësonte gjithashtu një angazhim nga ana e Shqipërisë për të respektuar idealet e paqes dhe bashkëpunimit që promovonte organizata, duke konsoliduar më tej bazat mbi të cilat vendi do të ndërtonte politikën e tij të jashtme dhe të brendshme. Ky angazhim ndihmoi Shqipërinë të stabilizonte marrëdhëniet e saj me vendet fqinje dhe të navigonte me më shumë siguri dinamikat komplekse gjeopolitike të periudhës pas luftës.

Kjo fazë e konsolidimit të shtetit rezultoi vendimtare jo vetëm për vendosjen e themeleve administrative dhe politike të Shqipërisë, por gjithashtu për farkëtimin e identitetit të saj kulturor dhe politik, duke kontribuar ndjeshëm në përcaktimin e rolit dhe perceptimit të vendit në kontekstin evropian dhe ndërkombëtar. Pranimi në Lidhjen e Kombeve në vitin 1920 simbolizonte një njohje themelore të Shqipërisë si një entitet sovran, duke konsoliduar angazhimin e saj ndaj parimeve të bashkëpunimit dhe paqes globale. Ky ngjarje jo vetëm që shënoi një hap vendimtar drejt stabilizimit politik dhe njohjes ndërkombëtare të pavarësisë së saj, por gjithashtu forcoi perceptimin e legjitimitetit të qeverisë shqiptare si në nivelin vendor ashtu edhe në atë ndërkombëtar.

Pjesëmarrja e Shqipërisë në këtë organizatë globale theksoi aspiratën e saj për të kontribuar aktivisht në komunitetin ndërkombëtar, duke aderuar në përpjekjet kolektive për paqen dhe sigurinë globale. Ky angazhim ndihmoi për të përmirësuar marrëdhëniet diplomatike me kombet e tjera dhe për të promovuar një imazh të një shteti të përgjegjshëm dhe bashkëpunues në skenën botërore. Në përfundim, kjo fazë në historinë shqiptare jo vetëm që forcoi sovranitetin e saj, por gjithashtu ndihmoi në formësimin e Shqipërisë si një aktor të fuqishëm dhe të respektuar në politikën ndërkombëtare, duke theksuar rolin e saj të rëndësishëm në dinamikat rajonale dhe përtej.

Kongresi i Lushnjës: Një Deklaratë e Sovranitetit

Kongresi i Lushnjës, i mbajtur nga 21 deri më 31 janar 1920, përfaqësonte një pikë kthese vendimtare në periudhën e tranzicionit pas luftës për Shqipërinë. Kjo asamble thelbësore u shfaq si një përgjigje e fuqishme ndaj presioneve të jashtme dhe situatës së brendshme ende të paqëndrueshme, duke përcaktuar qartë të ardhmen e vendit përmes një politike vendosmërisht të pavarur. Thirrja e kongresit ishte një akt vetëvendosjeje, i synuar për të konsoliduar unitetin kombëtar dhe për të riafirmuar sovranitetin shqiptar në një moment të pasigurisë politike globale.

Delegatët e Kongresit të Lushnjës. (Foto e marrë nga Wikipedia)

Gjatë kongresit, delegatët shqiptarë, përfaqësues të pjesëve të ndryshme të vendit, shfaqën me vendosmëri pavarësinë e kombit, duke hedhur poshtë me forcë çdo marrëveshje ndërkombëtare që mund të komprometonte sovranitetin e tyre. Kjo pozicionim i qartë ishte shprehje e dëshirës së thellë për vetëqeverisje dhe liri kombëtare, duke shënuar një ndarje përfundimtare me imponimet dhe influencat e huaja që kishin karakterizuar historinë e fundit shqiptare. Në këtë kontekst të afirmimit të fuqishëm kombëtar, pjesëmarrësit e kongresit jo vetëm që u përqendruan në politikën e brendshme, por gjithashtu zgjodhën një qeveri të re që u angazhua për të vendosur themelet e një force të armatosur kombëtare, të dedikuar posaçërisht për mbrojtjen e kufijve të vendit. Krijimi i kësaj force të armatosur kishte për qëllim jo vetëm si një mjet mbrojtjeje kundër kërcënimeve të mundshme të jashtme, por gjithashtu si një simbol i fuqishëm i sovranitetit dhe aftësisë së vetëmbrojtjes, thelbësor për forcimin e identitetit dhe autonomisë shqiptare.

Riafirmimi i pavarësisë dhe krijimi i strukturave mbrojtëse të pavarura u panë nga delegatët si thelbësore për mbrojtjen e integritetit territorial dhe për promovimin e një qëndrueshmërie të qëndrueshme që mund t'i lejonte Shqipërisë të përballej me siguri dinamikat komplekse ndërkombëtare pas luftës. Kongresi i Lushnjës, pra, jo vetëm që përcaktoi udhëzimet për një qeveri kombëtare më të kohezionuar dhe përfaqësuese, por gjithashtu vendosi bazat për një të ardhme ku Shqipëria mund të shfaqej si një shtet sovran dhe i respektuar, plotësisht zot i vendimeve të saj politike dhe ushtarake.

Kongresi i Lushnjës jo vetëm që përforcoi ndjenjën e unitetit dhe identitetit kombëtar midis shqiptarëve, por gjithashtu formalizoi Shqipërinë si një shtet sovran në arenën ndërkombëtare. Me këto veprime vendimtare, kongresi shënoi një fazë themelore në historinë moderne të Shqipërisë, duke nënvizuar angazhimin e saj për vetëvendosje dhe stabilitet politik.

Kjo fazë e rëndësishme e konsolidimit të shtetit shqiptar përfaqësonte një distancim të qartë nga influencat e jashtme, duke afirmuar vullnetin e vendit për të naviguar të ardhmen si një komb i pavarur dhe sovran. Përmes vendimeve autonome dhe krijimit të institucioneve të veta, Kongresi i Lushnjës theksoi vendosmërinë shqiptare për të formësuar një rrugë sovrane, të çliruar nga nënshtrimi ndaj fuqive të huaja që kishin dominuar më parë politikën dhe ekonominë e vendit.

Në këtë epokë të re të autonomisë, Shqipëria synonte të ndërtonte një shoqëri të bazuar në parimet e ligjshmërisë dhe drejtësisë së brendshme, me qëllim të zhvillimit të një sistemi politik që pasqyronte aspiratat e vërteta të popullit të saj. Reformat e miratuara synonin të promovonin një qeveri të përgjegjshme dhe transparente, të aftë për t'iu përgjigjur në mënyrë efektive nevojave të qytetarëve dhe për të ruajtur sigurinë dhe rendin publik.

Në përgjithësi, Kongresi i Lushnjës pati një ndikim transformues në drejtimin politik të Shqipërisë, duke e pozicionuar atë si një aktor të besueshëm dhe të respektuar në skenën botërore dhe duke kontribuar në krijimin e një mjedisi të besimit dhe bashkëpunimit brenda kombit. Ky ngjarje e rëndësishme jo vetëm që festonte pavarësinë, por gjithashtu inaguronte një epokë të rinovimit kombëtar, thelbësor për progresin dhe zhvillimin e ardhshëm të Shqipërisë.

Bibliografi

Vlora, Ismail Kemal Bey. Memorie. A cura di Nermin Falaschi, Noi pubblicisti, 1978.

Salleo, Ferdinando. Albania: un regno per sei mesi. Sellerio editore, 2000.

Lopez, Beppe. Il principe nel groviglio. Zines, 2009.

Vaina, Eugenio. Albania che nasce. Francesco Battiato editore, 1914.

Frashëri, Kristo. Shpallja e pavarësisë së Shqipërisë. Pubblicazione del Ministero dell'Educazione e della Cultura, 1957.