Athleta Christi: Gjergj Kastrioti Skënderbeu

Elton Varfi

Rrethimi i Sfetigradit

Ndërkohë, në Adrianopojë, Sulltani po mendonte për situatën në Shqipëri. Ai e kuptoi se nuk ishte më një grusht rebelësh, por një forcë e mirëorganizuar e armatosur e drejtuar nga një ideal. Duhej shkatërruar menjëherë. Ai filloi të mbledhë forca aq të mëdha sa një alarm i madh u përhap midis forcave kristiane fqinjë me të.

Gravurë nga vepra: M. Barletius – Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis – Rome 1506.

Hungarezët, Perandori Bizantin dhe despote të ndryshëm të Greqisë u habitën dhe pyesnin se cili ishte qëllimi i Muratit II duke mbledhur kaq shumë ushtarë. Për ta ishte e paimagjinueshme që kërcënimi shqiptar mund të angazhonte Sulltanin në këtë masë.

Skënderbeu, megjithatë, e kuptoi se të gjitha ato përgatitje ishin drejtuar pikërisht kundër vendit dhe vetes së tij. Duke parë numrin e madh të njerëzve të mobilizuar nga Murati II, ai vendosi të mos përballej me të, por përgatiti mbrojtjen me të njëjtin zell që kishte treguar gjatë veprimeve ofensive. Ai bëri një apel të ngrohtë për Princat shqiptarë që ta ndihmonin në një moment kaq kritik për të. Ai dërgoi lajmëtarë tek Papa, Hungaria, Venediku, Kostandinopoja dhe Napoli që këto fuqi të dinin se sa dëme do t'u shkaktonte një fitore hipotetike e Sulltanit edhe atyre. Nuk mori ndihmë tjetër përveçse në ushqime dhe para, kështu që u përgatit të përballonte sulmin vetëm.

Në mars 1449, Gjergj Kastrioti mori lajmin e sigurt se Murati II kishte dalë nga Adrianopoja me një ushtri të përllogaritur në 120,000 njerëz. Në prill, ai pa personalisht pararojat myslimane të vendosura përgjatë kufirit shqiptar, të gatshme për ta kaluar me komandën e parë të Zotërisë së tyre. Plani mbrojtës i Skënderbeut ishte i thjeshtë dhe i qartë.

Superioriteti i madh numerik i armikut nuk e lejonte të sulmonte; ishte më mirë të priste që të shfaqeshin vështirësitë e pashmangshme që Sulltani do të përballej duke lëvizur një ushtri kaq të madhe në një vend malor me komunikime të pakta dhe plot me kurthe. Për momentin, ai vendosi vetëm të përballej rreth armikut me kontingjente të vogla burrash. Ai sulmoi kolonat e izoluara, shkatërroi dhe kërcënoi rrugët e komunikimit, dhe ngriti alarme të vazhdueshme në kampin turk. Ai ua hoqi ushtarëve pushimin e nevojshëm, duke i bërë ata të lodhur para betejës supreme. Përparimi i Osmanëve, i vështirë për shkak të terrenit të ashpër, u ngadalësua më shumë nga kjo taktikë. Vetëm nga mesi i majit, radhët e ushtarëve arritën për të rrethuar Sfetigradin.

Për të bashkëpunuar në mënyrë efektive për mbrojtjen e Sfetigradit, Skënderbeu u vendos në vendet malore dhe pyjore në anën e majtë të Drinit. Nga ai vend, Gjergj Kastrioti mund të arrinte lehtësisht Krujën (qendra e operacioneve të tij), Elbasanin, Petrelën dhe në rast disfatë, të merrte rrugën e detit dhe të strehohej në Durrës. Fortesa e Sfetigradit u mbrojt nga Pjetër Perlati, komandant i 2,000 burrave mes Dibranëve dhe Sfetigradasve, të gjithë besnikë. Sulltani, duke e kërcënuar me mortaja, kërkoi dorëzimin e saj dhe pasi mori një refuzim të ashpër, filloi ta godiste me artileri. Pa dashje, Sulltani po luante lojën e Skënderbeut. Rrethimi i Sfetigradit në fakt po shpëtonte Shqipërinë pasi fortesa mund të rezistonte për një kohë të gjatë.

Murati II i besoi 18,000 burra Firuz Pashës që të ndalonte Skënderbeun të ndihmonte të rrethuarit e Sfetigradit. Skënderbeu sulmoi këtë kontingjent të ri trupash dhe pranoi sfidën e nisur personalisht nga Firuz Pasha, dhe në një duel të dhunshëm e vrau atë. Ushtria, e terrorizuar nga vdekja e komandantit të tyre, u largua, duke lënë 4,000 të vdekur në fushën e betejës.

Pikërisht kur Gjergj Kastrioti po kthehej në Krujë, i sigurt që Sfetigradi do të rezistonte edhe për një kohë të gjatë, kjo fortesa ra jo për shkak të forcës së armëve të armikut, por për shkak të tradhtisë. Një renegat shqiptar hodhi kufomën e një qeni në pusin e vetëm të fortesës, aq sa etja i mbaroi mbrojtësit e Sfetigradit më shumë sesa forca e ushtrisë që e rrethonte.

Më 31 korrik, njerëzit e Gjergj Kastriotit dorëzuan kështjellën që dukej e pamposhtur dhe Sulltani mund të mburrej me fitoren e tij të parë. Mbrojtësit u nderuan dhe arritën te udhëheqësi që ishte kampuar jo shumë larg. Me të, ata u tërhoqën në Krujë, kundër të cilës ushtria e Sulltanit do të sulmonte sigurisht.

Në mënyrë të furishme, Skënderbeu filloi të punonte për të forcuar muret e kryeqytetit, për të bërë furnizime ushqimore dhe për të siguruar popullsinë, por për habinë e përgjithshme, Murati II e pa më të arsyeshme të kthehej në Adrianopojë. Pasi turqit u larguan, shqiptarët, megjithëse e dinin që fortesa ishte e pamposhtur, menduan se ishte e mençur të rikuperonin Sfetigradin e humbur me një goditje të papritur, por sulmi i nisur me 8,000 burra dështoi.

Rrethimi i Krujës

Disfata e Sfetigradit në zemër të territorit shqiptar nuk mund të mos e shqetësonte Skënderbeun. Por edhe sundimtarët evropianë nuk flinin të qetë. Asnjëri prej tyre nuk dëshironte të përballej hapur me një luftë me Sulltanin. As Venecia, në luftë me Alfonso d'Aragona, Mbretin e Napolit, që dëshironte të ruante një status me Muratin II që do të siguronte Adriatikun për të, as fuqitë e ndryshme italiane përveç Napolit, as Franca dhe Gjermania, të largëta nga rreziku osman, as Hungaria, e zënë duke mbrojtur kufijtë e saj dhe e frikësuar të bashkonte fatin e saj me atë të pasigurt të shqiptarëve, dhe as Papa Nikolla V, të cilit më shumë se të tjerëve i interesonte mbrojtja e krishterimit kundër rrezikut islamik. Skënderbeu kishte dërguar Zaccaria Groppa si ambasadorin e tij në Romë, por ai u kthye në Krujë vetëm me premtime, lavdërime dhe bekime apostolike.

Moti i keq i sezonit, humbjet e mëdha që osmanët i shkaktuan ushtrisë rrethuese, dhe frika e më të keqes, e detyruan Skënderbeun të heqë dorë nga rrethimi i Sfetigradit që shkaktoi vdekjen dhe plagosjen e 2,000 burrave. Por më e keqja ishte ende për të ardhur.

Në fillim të vitit 1450, Teodor Korona Muzaka, afër vdekjes, ia dhuroi tokën e tij të Beratit Gjergj Kastriotit, por para se ai të mund ta pushtonte, Pasha i Gjirokastrës pushtoi Beratin gjatë natës, kapi shqiptarët e ardhur dhe vari Teodor Korona Muzakën në sheshin e qytetit. Kështu, dëshpërimi i zuri shqiptarët.

Si të mos mjaftonte, Gjergj Arianiti, nën pretekstin se Skënderbeu po shtynte martesën e planifikuar me vajzën e tij, kaloi nën mbrojtjen e Venedikut, duke marrë gradën e kapitenit. Republika e Serenissima, e kujdesshme për të ruajtur neutralitetin, i nxisin liderët e tjerë shqiptarë të mos ndiqnin më Skënderbeun nëse donin të shmangnin fatkeqësi të reja dhe më të mëdha për atdheun e tyre.

Gruaja e Gjergj Kastriotit, Donika Arianiti (1428 - 1506)

Mosbesimi filloi të përhapej mes shqiptarëve. Thashetheme të zymta, të përhapura me qëllim, qarkullonin nëpër fshatra dhe qytete. Mosbesimi shtonte frikën. Qetë dhe i qetë, Skënderbeu ruajti besimin e tij të paprekur në vlerën dhe fatin e tij. Ai inkurajoi dyshuesit, nxiti të fortët dhe priti me durim ushtrinë e madhe që Sulltani dhe djali i tij Mehmeti drejtonin përmes luginës së Drinit të Zi dhe Kismos dhe zinxhirit të Celius deri te muret e Krujës, ku u kampuan pa hasur vështirësi apo rezistencë të armatosur gjatë rrugës së vështirë.

Mbrojtja e fortesës iu besua Vranakontit. Gjergj Kastrioti, duke adoptuar strategjinë e tij të suksesshme deri në atë ditë, kampoi me një trup prej 10,000 burrash në malet e afërta, duke sulmuar herë pas here trupat turke të vendosura rreth fortesës, duke i mbajtur ata në alarm dhe duke detyruar Sulltanin të tërhiqte një numër ushtarësh të angazhuar në rrethim për të siguruar prapavijat.

Skënderbeu besonte se zemra e gjithë Evropës kristiane rrihte rreth mureve të Krujës. Por ai gaboi!

Venediku, i lidhur nga interesat tregtare me Sulltanin, nuk dëshironte të prishte një marrëveshje të vështirë duke mbështetur Gjergj Kastriotin në forcimin e pushtetit të tij në Shqipëri, të cilin e kishte kundërshtuar edhe me armë. Mbreti i Hungarisë shpresonte që rrethimi i Krujës të zgjaste sa më shumë të ishte e mundur për të mundur të forconte ushtrinë e tij, e cila ishte dëmtuar nga vite të tëra luftimesh me Sulltanin. Papa vazhdonte të shpërndante bekime dhe asgjë më shumë, pasi mund të bënte pak. Fuqia e princave grekë ishte e pamjaftueshme. Perandori Bizantin, më në fund, shpresonte së bashku me Mbretin e Hungarisë që sipërmarrja shqiptare të tërhiqte vëmendjen e Muratit II nga Kostandinopoja, pasi nuk ishte në gjendje ta mbronte atë në mënyrë efektive. Alfonso i Aragonës kishte frikë se duke ndihmuar udhëheqësin shqiptar, do të kontribuonte, sado indirekt, në një marrëveshje më të fortë nga e cila Napoli nuk kishte asgjë për të fituar.

Mbrojtja e Krujës iu besua kështu vlerës së shqiptarëve dhe maturisë së udhëheqësit të tyre. Për pesë muaj të gjatë, Sulltani provoi sa vlejnë të dyja. Për pesë muaj, Murati II sulmoi me armët e tij muret e qytetit, duke u përballur me Gjergj Kastriotin. Ai provoi sulme të përgjakshme dhe u përpoq të korruptonte Vranakontin, por gjithmonë më kot. Ndërkohë, nga Adrianopoja, ai mori lajmin se Hunyadi po përgatiste një ushtri për një ofensivë të re, aq sa kishte frikë se do të kapet nga pas ndërsa ishte i angazhuar në një luftë që zgjati më shumë se sa ishte planifikuar.

Sjellja e venecianëve gjatë këtij rrethimi ishte e pandershme dhe e padrejtë. Tregtarët venecianë kishin mundësinë të bënin biznes të mirë duke furnizuar ushtrinë turke, gjë që ishte e tolerueshme për sa kohë që turqit shkonin për të marrë furnizime në qytetet veneciane përgjatë bregdetit. Por pasi të gjitha këto furnizime ranë në duart e Skënderbeut, turqit kërkuan që furnizuesit venecianë të sillnin furnizimet direkt në kampin e tyre, duke kaluar nëpër ushtrinë e Skënderbeut; përndryshe, ata do të fillonin veprime luftarake edhe kundër Venedikut. Shqiptarët i paralajmëruan furnizuesit, ndër të cilët kishte disa nga Shkodra, se ata po rrezikonin shumë me marrëveshje të tilla; por këta tregtarë nuk i dëgjuan, duke menduar se Skënderbeu nuk do t'i shqetësonte për frikën e ofendimit të Republikës dhe për të shmangur të qenit mes dy zjarreve siç kishte ndodhur dy vjet më parë. Në të vërtetë, Skënderbeu kishte urdhëruar që këta furnizues të respektoheshin, por shqiptarët, të zemëruar, konfiskuan të gjitha furnizimet e tyre, duke vrarë dy prej Shkodrës, Tommaso Begani dhe Nicola Gradilasca. Ky ngjarje mund të kishte shkaktuar një luftë të dytë me Venedikun, por u shmang falë ndërhyrjes në kohë të guvernatorit venecian të Durrësit, mik i ngushtë i Skënderbeut, i cili nuk lejonte më që furnizuesit të furnizonin kampin turk.

Me afrimin e vjeshtës, gjatë së cilës shirat do ta bënin edhe më të ndërlikuar rrethimin, Sulltani propozoi paqen me Gjergj Kastriotin. Skënderbeu, duke kuptuar se Murati II nuk do të rezistonte gjatë, refuzoi.

Sulltani hoqi dorë nga rrethimi në fund të shtatorit, pasi kishte lënë rreth 20,000 të vdekur rreth mureve të paprekura të Krujës. Dhe Gjergj Kastrioti i shkaktoi humbje të tjera, duke e ndjekur atë përtej kufijve.

Murati II hyri në Adrianopojë i përulur dhe i shkatërruar, ku vdiq nga një goditje në shkurt të vitit 1451.

Në nëntor të vitit 1450, Skënderbeu bëri hyrjen e tij solemne në Krujë. Shqiptarët e përshëndetën atë si babain e atdheut, dhe Papa e shpalli atë përsëri shpëtimtar të besimit të krishterë. Dhurata, urime, para dhe burra i erdhën nga të gjitha anët e Evropës. Papa, Mbreti i Hungarisë dhe Duka i Burgundisë i shprehën atij përgëzimet e tyre të ngrohta. Venediku, deri në atë ditë i kujdesshëm në shprehjet e tij zyrtare, e përgëzoi atë për disfatën e pësuar nga turqit. Alfonso i Aragonës, më shumë se kushdo tjetër me një gjest politik të hollë, teproi me dhurata dhe dërgoi, ndër të tjera, disa nga arkitektët e tij të jashtëzakonshëm për të rindërtuar muret e Krujës.

Duke parashikuar një periudhë të gjatë paqeje, Gjergj Kastrioti u martua me vajzën e lavdishëm Arianita. Kjo martesë u festua më 26 prill 1451. Skënderbeu ishte 39 vjeç dhe nusja Maria Donika 23.

Largimi i Muratit II nga Kruja shënoi një datë të rëndësishme në jetën e Gjergj Kastriotit dhe në drejtimin e politikës së tij.

Bibliografia

"Historia e Skënderbeut," Marin Barleti. Tirana 1968.

"Shqipëria dhe Princi Skanderbeg," F. Cuniberti, Roux Frassati dhe C° Editori, Torino 1898.

"Historia e Skënderbeut," Fan S. Noli, (përkthyer nga Francesco Argondizza), Romë 1924.

"Skanderbeg," Alessandro Cutolo, Milano 1940.