Muzeu arkeologjik i Vatikanit (3)

-pjesa e tretë-

Gjithmonë në të njëjtin muze, një objekt shumë interesant dhe i bukur, i rrallë në llojin e vet, është një tempull i vogël cilindrik, që na fton të reflektojmë për formën e tij jo të zakonshme dhe për konceptin e dhimbjes që na sjell të gdhendur:

Pellazgo-Etrusk	Shqip
LA	lanë
ROI	roi (jetën)
THANKH	tanë (të gjithë)
FILUS	fillus (rekrutët)
MASH	mosh
NIAL	dial (të re)

Sot në gjuhën shqipe shumësi i la është lanë. Në kohët e lashta jo gjithmonë ky rregull merrej parasysh. Nuk mungojnë shembuj edhe në gjuhë më të reja të foljeve në njëjës në vend të shumësit, sidomos nëse i referohemi shumësit kolektiv të të njëjtit lloj.

Një pjesë e thjeshtë guri mban të gdhendur këtë mbishkrim:

Pellazgo-Etrusk	Shqip
ARNO	Arno (Krijuesi)
LA	la
ROAL	roi-plotjen (në lulen e jetës)

Sot ne themi: o Zot i madh, na la në lulen e jetës! Një thirrje dëshpërimi që mendja nuk shpjegon dhe arsyeja refuzon.

Në vend të zakonshmes LA ROI (la jetën), në këtë mbishkrim dhe në atë vijues kemi LA ROAL. Prapashtesa –AL shpreh pa dyshim një kulm ose një rritje, kështu si në fjalën LARTHAL (shumë i lartë), në krahasim me LARTH (i lartë). Kjo vlerë sot nuk mund të jepet me një fjalë të vetme, as në gjuhën shqipe dhe as në atë italiane, në një rast si ky që është i lidhur me konceptin e “jetës”, kështu që mun të tentojmë që ta interpretojmë me një shprehje që e intensifikon, siç është pikërisht lulja e jetës.

Le të shohim tani pllakën e dytë ku gjejmë fjalën ROAL, e klasifikuar me numrin 207112:

Pellazgo-Etrusk	Shqip
LA	la
RIS	risi (rininë)
LA	la
ROAL	roi-plotjen (në lulen e jetës)

Fjala RIS që e kemi parë edhe në muzeun e Tarkuinisë me formën RISÌA, është e njëjta me fjalën RINÌ që e kemi parë në muzeun e Kiusi-t: RINÌ = rinia, RISÌA = rinia, si RINÌ dhe RINIA.

Në një tjetër gur gjejmë të gdhendur fjalën CAE që këtu na jepet pa dyshim në shumës CAINE:

Pellazgo-Etrusk	Shqip
CAINE	qajnë
I RAMO	i ramë (të rënët)

Dhe në fund kjo pllakë që i drejton ARNO-s një mesazh të shkurtër, që për fatin e keq nuk mund të lexohet i gjithi për shkak të thërmisjes së gurit.

Pellazgo-Etrusk	Shqip
ARNOA	(nga) Arnoia (nga Krijuesi)
…	…
CAES	qaesh (qahesh)

Siç e kemi parë edhe në muzeun e Viterbo-s, fjala CAE, i zgjedhuar në vetën e dytë njëjës të kohës së tashme CAES, ka një kuptim më të gjerë e më të thellë se sa qaje.

Do të kishte një kuptim më të qartë po ta interpretojmë, pa mbajtur parasysh fjalët ndërmjetëse që mungojnë.

Nga Krijuesi ke mëshirën, mbarësinë, dhembshurinë.

Marrë nga libri L’etrusco lingua viva e autores Nermin Vlora Falaschi