Ditari i Kronikave Shqiptare

5 Maji: Lule More Trima - Në Kujtim të Heronjve të Rënë

5 Maji i vitit 1942 shënon një ngjarje të rëndësishme në historinë e Shqipërisë, e karakterizuar nga humbja tragjike e Qemal Stafës, hero kombëtar dhe figurë emblemë e rezistencës kundër pushtimit fashist italian. Që atëherë, Qemal Stafa dallohej si një nga personalitetet kryesore në peisazhin politik shqiptar, duke kontribuar në themelimin e Partisë Komuniste Shqiptare më 8 nëntor 1941, shumë para se figura si Enver Hoxha të merrnin një rol dominues në skenën politike

Roli i Stafës ishte konsideruar, në shumë mënyra, edhe më me ndikim se ai i Hoxhës, duke e bërë atë jo vetëm një lider karizmatik por edhe një kërcënim në sytë e disave. Vdekja e tij e parakohshme në një përleshje me forcat fashiste jo vetëm që privoi Shqipërinë nga një lider revolucionar i mundshëm, por gjithashtu hapi dyert e shumë spekulimeve rreth dinamikave të pushtetit brenda partisë komuniste të sapoformuar.

Në vitet pas rënies së komunizmit në Shqipëri, figura e Qemal Stafës ka qenë në qendër të interesit të rinovuar dhe debatit. Një nga teoritë më të qëndrueshme sugjeron se vetë Enver Hoxha mund të ketë pasur një rol në vdekjen e tij për të eliminuar një rival dhe për të konsoliduar pozicionin e tij udhëheqës. Megjithatë, kjo akuzë mbetet e mbuluar në mister, pasi mungojnë prova konkrete që të konfirmojnë një skenar të tillë, duke lënë kështu hapësirë vetëm për supozime dhe hipoteza.

Humbja e Qemal Stafës mbetet një pikë e dhimbshme në kujtesën kolektive shqiptare, një simbol i sakrificës supreme për idealin e lirisë dhe pavarësisë, por gjithashtu një paralajmërim për rreziqet dhe kompleksitetin e lojës politike në kohë lufte dhe revolucioni.

Duke vazhduar me fijen e kuqe që karakterizoi artikullin e mëparshëm të botuar në këtë blog, 5 Maji u zgjodh nga regjimi komunist shqiptar si dita e përkujtimit për të rënët në Luftën e Dytë Botërore. Kjo vendim reflektoi dëshirën për të vendosur një lloj "liturgjie laike", duke theksuar imazhin e një populli të bashkuar dhe rezistent në luftën kundër forcave të okupimit.

Gjatë konferencës së Paqes që u mbajt në Paris në gusht të vitit 1946, Enver Hoxha paraqiti një numur të jashtëzakonshme për botën: 28,110 shqiptarë, mes burrave dhe grave, kishin humbur jetën në konflikt. Ky numër, përveçse thekson rëndësinë e sakrificës shqiptare, shërbeu gjithashtu për të konsoliduar pozicionin e shtetit të ri komunist në skenën ndërkombëtare, duke treguar angazhimin dhe vuajtjet e tij në luftën antifashiste.

Kështu, zgjedhja e 5 Majit nuk ishte vetëm një homazh për të rënët, por gjithashtu një element i kohezionit kombëtar dhe legjitimitetit politik, duke përfshirë mesazhin që qeveria e re donte të përçonte brenda dhe jashtë vendit. Kjo datë është bërë kështu një simbol i rezistencës dhe ringjalljes, duke kujtuar çdo vit çmimin e paguar për lirinë dhe pavarësinë e Shqipërisë.

Gjatë regjimit komunist në Shqipëri, 5 Maji, së bashku me 28 dhe 29 Nëntorin—ditët që shënonin përkatësisht pavarësinë dhe çlirimin e vendit—përbënin rikorrenca themelore të kalendarit kombëtar. Ky trio i festave ishte theksuar për të konsoliduar identitetin shtetëror dhe për të promovuar vlerat e komunizmit. 5 Maji, veçanërisht, festohej me madhështi të madhe si dita e homazhit për martirët e rezistencës kundër okupimit nazi-fashist, duke lidhur ngushtë sakrificën e heronjve të së kaluarës me legjitimitetin dhe vazhdimësinë e regjimit. Festimet përfshinin ceremoni zyrtare, aktivitete edukative dhe programe masive, të gjitha të synuara për të forcuar unitetin kombëtar dhe ideologjinë shtetërore.

Pavarësisht nga perceptimi represiv i regjimit komunist shqiptar, 5 Maji mbetet një rikorrencë e shenjtë. Kjo ditë feston sakrificën ekstreme të djemve dhe vajzave të Shqipërisë që luftuan dhe humbën jetën në rezistencën kundër shtypjes nazi-fashiste. Natyra autoritare e regjimit nuk zbeh heroizmin dhe patriotizmin e këtyre burrave dhe grave, të cilët kujtesa e tyre vazhdon të nderohet çdo vit. Kjo datë, pra, tejkalon kontekstin politik në të cilin u theksua fillimisht, duke simbolizuar një trashëgimi të guximit dhe sakrificës që i përket të gjithë popullit shqiptar, përtej ndarjeve ideologjike.

Pas rënies së regjimit komunist në fillim të viteve 1990, Shqipëria përjetoi një fazë tranzicioni të trazuar, e shënuar nga një episod veçanërisht i dhimbshëm: profanimi i varreve të partizanëve shqiptarë. Shumë vende të pushimit të përjetshëm, të shenjta për kujtesën kolektive, u shkelën nga individë të drejtuar nga një urrejtje e verbër ndaj së kaluarës komuniste. Këto akte vandalizmi nuk ishin vetëm shprehje të zemërimit kundër regjimit që kishte qeverisur vendin me një grusht të hekurt; ato gjithashtu përfaqësonin një sulm të padrejtë ndaj partizanëve, të cilët kishin luftuar për pavarësinë dhe lirinë e Shqipërisë, shpesh pa lidhje të drejtpërdrejta me politikat represive të mëvonshme.

Këto akte të dhunës simbolike kundër partizanëve të rënë zbulojnë sa i komplikuar ishte procesi i pajtimit me të kaluarën në Shqipëri, duke theksuar vështirësinë e ndarjes së dhimbjes së shkaktuar nga regjimi nga veprat heroike të atyre që i kundërshtuan shtypjen nazi-fashiste. Shkatërrimi i këtyre varreve shkaktoi një plagë në kujtesën kombëtare, një plagë që kërkon kohë dhe kuptim për t'u shëruar.

Kjo periudhë trazirash, megjithatë, mbeti vetëm një parantezë e dhimbshme dhe e turpshme në historinë post-komuniste të Shqipërisë. Me kalimin e kohës, shoqëria shqiptare ka qenë në gjendje të njohë dhe të rikthejë partizanët në vendin që meritojnë në historinë kombëtare. Sot, ne shqiptarët angazhohemi të kujtojmë përjetësisht të rënët tanë dhe të respektojmë sakrificën e tyre.

Përkujtimi i këtyre figurave, një herë objekt i polemikave dhe dhunës, është tani mbështjellë në një ndjenjë respekti dhe mirënjohjeje. Kujtesa kolektive ka gjetur një mënyrë për të shëruar plagët e së kaluarës, duke rikonfirmuar rëndësinë e nderimit të atyre që luftuan për lirinë e Shqipërisë, pavarësisht sfidave politike të mëvonshme. Duke vepruar kështu, ne mbajmë gjallë trashëgiminë e tyre, duke siguruar që mësimet e historisë të mos harrohen.