Ditari i Kronikave Shqiptare

1 Maji në Shqipërinë Komuniste

Secili regjim imponon simbolet e tij, duke krijuar një liturgji laike në të cilën kërkohet pjesëmarrja e shoqërisë, duke treguar përkushtim ndaj simboleve të diktaturës. Shqipëria gjatë regjimit komunist, edhe pse u shpall shteti i parë dhe i vetëm ateist në botë, nuk ishte përjashtuar nga ky rregull. Pavarësisht mungesës së një feje zyrtare, regjimi kishte ritualet e tij, “zotat” dhe simbolet e tij të shenjta, rreth të cilave ndërtohej dhe shprehej kulti i pushtetit.

1 Maji , Dita e Punëtorëve. Kjo festë mori një kuptim veçanërisht domethënës në Shqipëri, veçanërisht që nga viti 1948, kur Partia Komuniste e quajti veten Partia e Punës, duke theksuar përkushtimin ndaj qendrës së klasës punëtore. Në sistemin komunist, punëtorët dhe punëtorët u ngritën në simbolet e një "njeriu të ri", të frymëzuar ndoshta nga koncepti i Niçes për "supernjeriun", ndonëse i riinterpretuar përmes lenteve ideologjike të regjimit. Ky “njeri i ri” përfaqësonte idealin e qytetarit komunist: produktiv, i disiplinuar dhe totalisht i përkushtuar ndaj Partisë. Kuptimi i saktë i kësaj shprehje mund të ketë qenë i pakapshëm, por prania e saj në retorikën zyrtare ishte e gjithanshme, duke shërbyer si një mjet i fuqishëm i mobilizimit dhe identitetit kolektiv.

1 Maji në Shqipëri ishte shumë më tepër se thjesht një ditë pune; ishte një ngjarje e rrënjosur thellë në jetën shoqërore të vendit. Më kujtohet mirë atmosfera festive që përshkonte rrugët atë ditë, një ndjenjë uniteti dhe festimi në komunitet. Një element i pashmangshëm i këtyre festimeve ishin sandalet e reja që prindërit na blinin çdo vit, të dallueshme për shollat e bardha. Këto sandale nuk ishin vetëm një simbol i rinovimit sezonal, por u bënë edhe një shenjë feste dhe gëzimi për ne fëmijët, një luks i vogël që priste verën.

Të veshur me rrobat më të reja dhe të qeshur, ne fëmijët, së bashku me prindërit bënim shëtitjen e zakonshme të gjatë, një ritual gëzimi dhe bashkësie. Turi niste nga qendra pulsuese e Durrësit, ku të qeshurat përziheshin me tingujt e festës. Më pas vazhdonim drejt amfiteatrit antik romak, dëshmitar i heshtur i shekujve të kaluar dhe drejtoheshim drejt bregdetit të “ Vollgës ”, ku aroma e detit i bashkohej festës.

Rrugët ishin të gjalla me familje dhe grupe miqsh, të gjithë duke ndarë kënaqësinë e ditës dhe gëzimin e të qenit bashkë. Pika kulmore e 1 majit ishte blerja e akulloreve të para të sezonit, një prelud i ëmbël i verës që na priste tashmë dhe fotoja e zakonshme suvenir e bërë nga një fotograf zyrtar. Këto fotografi, me kalimin e kohës, janë shndërruar në thesare të kujtesës, duke pasqyruar me detaje të rëndësishme të evolucionit tim personal vit pas viti. Idil që vetëm në festa dinin të pikturonin.

Pasi kalonim një pasdite të gëzueshme duke ecur nëpër rrugët e gjalla të Durrësit, pasi ktheheshim në shtëpi, gjenim ngushëllim në këndin e njohur përballë televizorit, ende bardh e zi, dëshmitar i një epoke që po shuhej. Sapo ndezëm televizorin, skena që u shfaq para syve tanë ishte mbresëlënëse solemne. Kamerat inkuadronin turmën e punëtorëve dhe punëtorëve, të cilët mblidheshin nga çdo cep i Shqipërisë, duke marshuar jo përpara një godine anonime, por përpara një platforme të gjallëruar nga jeta dhe fuqia. Në atë faltore, së bashku me anëtarë të tjerë me ndikim të Komitetit Ekzekutiv të Partisë së Punës, ishte ulur Enver Hoxha. Ai, në qendër të këtij kuvendi të pushtetit, me një buzëqeshje që e portretizonte më shumë si një gjysh të dashur sesa si kreu i një kombi nën kontrollin e hekurt komunist, përshëndetej nga masat. Në ditën e punëtorëve, çdo gjest dhe çdo buzëqeshje ishte plot simbolikë, me tribunën e shndërruar në një skenë nga ku arkitekti i Shqipërisë së re mirëpriste homazhet e qytetarëve. Imazhet e transmetuara theksonin unitetin dhe krenarinë kombëtare, duke shërbyer për të konsoliduar imazhin ideal të kohezionit dhe pushtetit që regjimi dëshironte të ngulitur në mendjen e çdo qytetari, një imagjinar kolektiv i forcës dhe unitetit nën udhëheqjen e paepur të liderit të tij.

1 Maji ishte thellësisht i politizuar nga regjimi komunist, perceptimi im i fëmijërisë për ato ditë ishte krejtësisht i pafajshëm dhe i painteresuar për kuptimet e ndërlikuara politike. Për mua, ato festime përfaqësonin një nga ngjarjet më emocionuese dhe më të gëzueshme të fëmijërisë sime. Në Durrës, festa gjallërohej me një shkëlqim të veçantë, duke më lënë të zhytur në gëzimet e thjeshta të një fëmije: sandale të reja, akullore të sapoblera dhe të qeshura me miqtë.

Zemra e vërtetë politike e partisë rrihte në Tiranë, ku paradat mbresëlënëse dominonin skenën politike. Përballë Enverit Hoxha-ës , kamerat bardh e zi kapnin çdo detaj, duke vënë në pah çdo buzëqeshje të tij si një simbol të autoritetit absolut. Ndërsa imazhet e Hoxhës , 'liderit suprem', shfaqeshin në të gjithë vendin në televizion, ishte krijuar një atmosferë nderimi pothuajse fetar. Masat, të koordinuara me përpikëri, parakalonin në një koreografi besnikërie dhe krenarie, duke treguar një narrativë uniteti të pathyeshëm ndaj udhërrëfyesit i tij.

Por për mua, larg tribunave të pushtetit në Tiranë, ajo buzëqeshje ishte vetëm një detaj në sfondin e një dite feste. Nuk e kuptova peshën e atij imazhi apo strategjitë pas atij përfaqësimi.

Këto kujtime, tani që mund të shikoj prapa me një kuptim më të pjekur, zbulojnë se sa komplekse ishin ato festime, të zhytura në simbolikë politike. Megjithatë, nuk mund ta mohoj ndjenjën e nostalgjisë për ato momente lumturie të shkujdesur. 1 Maji mbetet në kujtesën time si një kohë gëzimi të pafajshëm, një kujtim i gjallë i kohës kur politika ishte vetëm një jehonë e largët krahasuar me zhurmën e të qeshurit dhe shijen e akullores.