Thalassa

Etimologia e kësaj fjale kurrë nuk ka qenë ndonjëherë e sqaruar  sa duhet. Nuk gjendet asnjë shpjegim i mjaftueshëm në gjuhën greke. Kanë kërkuar të gjejnë në këtë gjuhë taraso (onomatope që imiton shushurimën e dallgëve). Përkundrazi gjuha greke zotëron terma të tjera në lidhje me detin: pontos, pelagos (që të dyja do të thonë deti), als (pellg), tallaszi (dallgë, valë).

Fjala mund ti përkasë vetëm asaj gjuhe të lashtë ku gjendet në harmoni edhe me terma të tjerë. Mirëpo të gjithë autorët antikë pohojnë se Pellazgët, Egjeo-Kretasit, Lelegët, Karianët, Filistinët, Thrakët, Ilirët dhe Etruskët (këta janë Turshat e famshëm, popuj të detit, që shumë herë referohen ndër tekste me hieroglife egjiptjane) ishin të familiarizuar me detin që në mugëtinë e kohërave, pra shumë më përpara se Grekët: shumica e “popujve të detit” ishin me zanafillë Pellazge, deti Adriatik (Adria, emër ilir) quhej deti Jonian që është vetëm një transkriptim fonetik i pellazgjishtes “deti i jonë” pra deti deti jonë d.m.th ai i pellazgo ilirëve dhe që Grekët përveç kësaj e quanin Ionion pelasgos, deti Tirren ishte deti i Etruskëve dhe në të gjithë bregdetin grek ne gjejmë emërtime të zanafillës pellazge të tilla si gjiri maliak, gjiri pellazg dhe Thrakiko pelagos, (pjesa verilindore e detit Egje buzë gjithë bregdetit thrak). Pa harruar që në det të hapur në greqisht i thonë pelagos. Kësaj i shtojmë pohimin e Tuqididit sipas të cilit Korintianët ishin të parët grekë që ndërtuan anijet, ndër të cilat triere janë rreth tri shekuj përpara luftës së Peloponezit (1,13) : d.m.th. nga fillimi i shekullit VII para. Krishtit. ndërkohë që Pellazgët tashmë kishin kontrollin e detrave qysh 15 shekuj më parë. Sidoqoftë pjesa më e madhe e komentarëve në lidhje me këtë çështje pohojnë se Grekët kur mbërrinin nuk zotëronin asnjë term për të emëruar detin. Kësisoj ata i huazuan nga pellazgët emrat e perëndive të tyre madje pa kuptuar domethënien e saktë të tyre. Kështu emrat Thety(s) dhe Theti(s), perëndesha detare të mirëfillta rrjedhin nga pellazgo shqipja deti. Prandaj meqënëse nuk e kuptonin çfarë do të thonin këto fjalë, ata përdorën për të emëruar detin një tjetër fjalë pellazge tallaz që në pellazgo – shqipen do të thotë dallgë e madhe. Përveç kësaj fjala e fundit ka qënë huazuar nga gjuha ilire prej sllavëve (një popull i lidhur me tokën, i cili kishte mbërritur nga stepat e Lindjes dhe që nuk njihte detin). Kjo termë u bë talas te Sllavët, duke ruajtur të njëjtin sens si ai i paraqitur nga Thako – Ilirët, popull pellazg që kanë jetuar në të gjithë rajonin ballkanik dhe që sot zihet nga popujt sllavë qysh prej shekullit të VII pas Krishtit. Dhe së fundi ja dhe mendimi i Meje (Një vështrim mbi historinë e gjuhës greke – Klincksieck, Paris 1965):

“Dhe kështu greqishtja gjatë një farë kohe padyshim qè nuk ka pasur kurrëfarë emri për detin. Përveç kësaj greqishtja ka emra të tjerë për detin dhe shumë të vonshëm: pontos, pelasgos dhe thallatta, zanafilla e të cilave është e trubullt dha padyshim janë huazuar nga ndonjë e folur parahelene e Mesdheut. Deti në gjuhën greke nuk ka emër të lashtë, përveç kësaj nuk ka emërtim tjetër, përveç emrit indo-europian”.

Kjo është domethënëse dhe mbështet argumentimin e mësipërm, duke vërtetuar përkatësinë e thalassas ndaj fjalorit pellazg, të cilin Meje e quan e folura parahelene , pa kapur përkatësinë e gjuhës shqipe ndaj të famshmes pellazgjishte të lashtë, e cila ju ka sjellë probleme autorëve antikë dhe atyre të kohëve tona përgjatë më shumë se njëzet shekujve.

Marrë nga libri Shqipëria, odisea e pabesueshme e një populli parahelen i autorit Mathew Aref