Muzeu arkeologjik i Tarkuinisë (2)

-Pjesa e dytë-

Në sallën pranë, poshtë dritares ndodhet një kapak tjetër. Megjithëse është ngjyrë gri dhe i thjeshtë si i pari, ai është pak i stolisur në ekstremet e tij. Mbishkrimi që është gdhendur mbi të na paraqitet, nga pikpamja letrare dhe konceptuale shumë i perfeksionuar, edhe se fatkeqësisht nuk është e mundur që të lexohet i gjithi: gërmat janë të prishura dhe guri është i ciflosur dhe nuk është e drejt që të kërkojmë ta gjejmë duke ndjekur kuptimin e fjalisë.

Pellazgo - Etrusk	Shqip
C	Qe
ANA	ana
NAS	nash
LA	la
ROI	roi
LARTHAL	I Larti
MATIUAL	I Maturi
CCLA	Ke krah
TI	Tij
ANATI	Ana Tij
VOI	vej
LAFTNI	lavdi
…	…
CERIM	kërkim
TE	te
MAHI	Madhi
SA	Za
MUTHITH	mu thith
…	…

Ne fundin e sallës së dytë të muzeut gjendet një sarkofag me një figurë burri të shtritë mbi kapak. Bazamenti na paraqet disa basoreliev të komplikuar që tashmë janë mbuluar nga mjergulla e kohës dhe duken si fantasma të vetvetes.

Figura e burrit në qëndrimin e tij të qetë duket shprehja e lumturisë, sikur të mos lexonim mesazhin që është gdhendur në gurin e kapakut, ne mundet që të mbesim me të tillë ndjesi.

Ndërsa mbishkrimi është një thirrje e dëshpëruar, e drejtuar ARNO- s, Krijuesit, për humbjen e gati të gjithë pjestarëve të familjes, ndoshta nga ndonjë epidemi.

Sa dhimbje të thellë kuptojmë nga këto fjalë:

“Ke dënuar etëtit që të mbijetojë o Krijues!”.

Pellazgo – Etrusk	Shqip
DAINOA	Dënove
APAT	apat
RUI	ruj
LAROIAL	duke la rojtjen
FEKH	duke fik
ATA	ata
CRI	qe i ri
AI	ai
CALE	ka le
ONAS	jonash
ARNO	Arno
AI	ai
LAROI	la roi
ATIMIA	a timia
PUIA	gruia
APA	apa
…	…
AVIS	a fis
TER	tër
NES	nesh
…	…

Varret Vend – Kahrun dhe të tjera varre që gjenden në Tarkuini janë vënde kulti.

Rregulli, dhe pastërtia që i dallojnë shprehin dashurinë e madhe për paraardhësit tanë të largët, nga ana e atyre që ruajnë këtë kulturë dhe me pasion ja tregojnë vizitatorit. Vizitatorët mund që të lexojnë me sytë e tyre te mbushur me habi mesazhet, dhe mësojnë që të duan kë jetoi dhe vuajti si ne, shumë kohë përpara nesh.

Lucus a non lucendo, thoshte ironikisht Marco Fabio Quintiliano, duke pasur parasysh shtrembërimet e fjalëve për të gjetur rrënjët pikërisht të fjalëve.

Në fakt nuk ishte aspak “pylli i shenjtë që nuk bën dritë” rezultati i përpjekjeve i shumë gjuhëtarëve që kanë pasur iniciativë dhe janë përpjekur të gjejnë çelësin e gjuhës së Etruskëve, me anë të fjalëve gjarpëruese, që rrëshkasin nga duart dhe në më të shumtën e rasteve na bëjnë që të humbim orientimin.

Kanë arritur qëllimin e tyre vetëm ata që kanë pasur intuitën që të përdorin gjuhën shqipe.

Një falenderim i madh i shkon Profesorit Zacharie Mayani i Universitetit të Sorbonës të Parisit, që ka mësuar gjuhën shqipe, dhe ka thelluar njohjen me praktikën e bërë në Shqipëri, dhe kështu ka bërë të mundur të nxjerri në dritë të vërtetën. Një tjetër personalitet me kulturë të madhe është Profesori Skënder Rizaj i Universitetit të Kosovës në Prishtinë, që me ndihmën e gjuhës shqipe ka arritur që të interpretoj paleografinë e Tuqisë perëndimore të sotme, që në lashtësi ishte e banuar nga fise pellazgo – ilire.

Gjithashtu nuk duhen harruar studimet e thella të Profesorit Giuseppe Catapano, që me të njëjtën metodë i ka dhënë dritë të re gjuhës ezoterike të bregut tjetër të Mesdheut, Egjiptit faraonik ( në gjuhën shqipe fara (j)onë).

Marrë nga libri L’etrusco lingua viva e autores Nermin Vlora Falaschi