Memorie mbi gjuhën shqipe

Sipas Herdotit emrat e shumë perëndive greke rrjedhin nga gjuha pellazge. P.sh. në gjuhën shqipe kemi fjalën det që në greqishten e vjetër korrispondon τέτις; dhe (tokë) me δηώ, emri i Demetrës; herë (era) me ήρη që është emri i perëndeshës Hera; dielli , corrispondon me δέλιος, që ishte pseudonimi i Apollos, zotit të diellit; vranë (re) me ούραγός. Edhe pse ajo që thamë deri tani nuk është me saktësi ajo që ka thënë Heredoti, i cili thotë që nuk ka nocione të sakta për gjuhën e pellazgëve, dhe nuk përmënd veçse Herën midis perëndive, megjithatë kjo është një tregues se disa nga fjalët e antikitetit të largët janë ruajtur në gjuhën shqipe.

Në të vërtetë shumë fjalë tjera antike ndodhen në gjuhën shqipe. Këtu do të kujtojmë vetëm dy shëmbuj të sjellë nga Malte-Brun; fjala e parë ështp uedy , emër që meriton vëmëndjen tonë, sepse poemat orifike tregojnë me këtë fjalë ujin dhe ngjan shumë pra me fjalën shqipe u(j)e, u(j)en, dhe fjala e dytë është Larthes që do të thotë kastë e zotërinjve në gjuhën etruske. Në shqip të lartët do të thotë pikërisht i lartë i madh. Pastaj emri Pellazgë mund të kuptohet me gjuhën shqipe si plak dhe pleqtë në shumës.

Emrat Pella dhe Pellenë mund të shpjegohen me fjalën shqipe pela. Emrat Pelion dhe Pelinji dhe emrat e shumë vëndeve dhe disa popujve Pellazgë kanë dalë nga fjala shqipe pyll duke i cilësuar ata si banorë të pyjeve.

Gjuha shqipe pra lidhet me gjuhën frigjiane dhe gjuhën pellazge, pra si rrjedhim me gjuhën maqedonase, për vetë faktin që shumë rite maqedonase datojnë me stilin frigas, dhe shumë emra gjeografik maqedonas janë të njëjtë me emrat që përdoreshin në Frigji, pra me origjinë nga gjuha frigo-shqipëtare; duke qënë të sigurtë që në ato vënde në kohën e monarkisë maqedonase flitej një gjuhë lokale që nuk kuptohej aspak nga grekët, dhe kemi arsye që të besojmë që bëhej fjalë për gjuhën barbare frigo-pellazgjike, që qëndroi si gjuhë kombëtare e popullsisë në atë vënd edhe se flitej dhe shkruhej gjuha greke, për shkak të bashkësisë me Helenët.

Marrë me shkurtime nga libri Memoria sulla lingua albanese i autorit Giuseppe Crispi