7 Marsi : Një ditë me rëndësi historike për Shqipërinë

7 Marsi qëndron si një datë e rezonancës së thellë në sixhadenë e pasur të historisë shqiptare, dëshmitare e ngjarjeve që kanë formësuar rrjedhën e fatit të saj. Në këtë ditë, dy momente domethënëse janë thurur në strukturën e historisë shqiptare, secili duke shënuar një pikë kthese në luftën për arsim dhe pavarësi. Nga njëra anë hapja e shkollës së parë kombëtare shqiptare, simbol i rilindjes kulturore dhe afirmimit të identitetit shqiptar; nga ana tjetër, ardhja e një figure mbretërore evropiane, e destinuar të qeverisë, ndonëse shkurt, mbi fatin e një vendi në kërkim të stabilitetit dhe njohjes. Ky postim synon të eksplorojë dhe festojë rëndësinë e këtyre ngjarjeve, duke reflektuar mbi ndikimin e tyre të qëndrueshëm në Shqipëri.

Mësonjëtorja e Korçës : Agimi i Arsimit Shqip

Ditari i Kronikave Shqiptare
7 mars 1887

7 Marsi 1887 shënon një kapitull themelor në historinë arsimore të Shqipërisë, falë hapjes së shkollës së parë kombëtare shqipe në Korçë , një ngjarje që simbolizonte rezistencën dhe rilindjen kulturore në një periudhë të karakterizuar nga sundimi i Perandorisë Osmane. Kjo nismë edukative jo vetëm që shënoi fillimin e një rruge drejt vetëvendosjes kulturore, por edhe një hap të rëndësishëm përpara në luftën për ruajtjen e identitetit shqiptar.

Themeli i kësaj shkolle ishte pasqyrim i drejtpërdrejtë i aspiratave të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, e cila synonte afirmimin e të drejtave kombëtare brenda perandorisë. Mësonjëtorja u shndërrua shpejt në një qendër iluminizmi, duke ofruar një edukim që ndërthurte mësimin e gjuhës shqipe me vlerat patriotike, në një kohë kur shprehja kulturore shqiptare ishte shumë e kufizuar .

Dita e hapjes së saj festohet sot si Dita e Mësuesit në Shqipëri, duke vënë në pah ndikimin e qëndrueshëm të kësaj ngjarjeje në arsimin dhe shoqërinë shqiptare.

Krijimi i kësaj shkolle u bë i mundur falë punës dhe përkushtimit të figurave kryesore të Rilindjes Shqiptare, mes të cilëve edhe Naim Frashëri dhe vëllai i tij Samiu, të cilët arritën të merrnin leje për hapjen e një shkolle shqipe në Korçë nga Sulltan Abdylhamidi II. Mbështetja financiare erdhi jo vetëm nga diaspora shqiptare në Rumani, por edhe nga komuniteti shqiptar në Stamboll, i cili pa në Pandeli Sotirin figurën ideale për të drejtuar institucionin e ri.

Në një shtëpi të dhuruar nga Diamant Terpo , shkolla inauguroi aktivitetet e saj edukative duke mirëpritur nxënës të të gjitha klasave shoqërore, duke ofruar kurse nga gjuha shqipe dhe letërsia deri tek historia, gjeografia dhe shkenca. Kjo qasje gjithëpërfshirëse dhe demokratike ndaj arsimit pasqyronte vizionin progresiv të themeluesve të tij.

Me gjithë kufizimet e vendosura nga qeveria osmane, e cila kufizoi arsimin në gjuhën shqipe, shkolla qëndroi e hapur për disa vite, duke u bërë simbol i këmbënguljes dhe rezistencës kulturore. Edhe pas mbylljes së përkohshme, shkolla rihapi dyert e saj, duke vazhduar edukimin e brezave të ardhshëm dhe përhapjen e kulturës dhe gjuhës shqipe.

Kontributi i këtij institucioni në arsimin në Shqipëri ka qenë i jashtëzakonshëm, duke përgatitur terrenin për lindjen e një ndërgjegjeje kombëtare dhe një ndjenjë të fortë identiteti kulturor tek shqiptarët. Përkushtimi i mësuesve dhe mbështetësve të saj, të cilët punuan pa u lodhur për të siguruar burime arsimore dhe për të promovuar arsimin në një kontekst sfidues, ishte kritik për suksesin e Mësonjëtorjës.

Në kujtim të kontributit të tij të rëndësishëm në arsimin dhe kulturën shqiptare, 7 Marsi mbetet një ditë feste dhe reflektimi, një nder për vendosmërinë e një populli për të ruajtur dhe promovuar trashëgiminë e tij kulturore kundër të gjitha gjasave.

Zgjedhja e një mbreti: Vilhelmi i Vidit dhe Shqipëria

Ditari i Kronikave Shqiptare
7 mars 1914

29 korriku 1913 shënoi një moment vendimtar në historinë e Shqipërisë, kur Konferenca e Ambasadorëve në Londër vendosi se Shqipëria do të njihej si një principatë autonome, sovrane dhe e trashëguar. Ky vendim u mor nën garancinë e gjashtë Fuqive, të cilat do të kishin për detyrë të caktonin Princin që do të drejtonte shtetin e ri. U përvijua edhe skema territoriale dhe politike që do të karakterizonte Shqipërinë, duke shënuar fillimin e një rruge drejt vetëvendosjes dhe sovranitetit kombëtar. 

Kjo ngjarje ishte jo vetëm një pikë kthese për popullin shqiptar, por edhe një shembull domethënës i diplomacisë ndërkombëtare të kohës, duke theksuar rolin e fuqive evropiane në ripërcaktimin e kufijve dhe ndikimin në fatet e shteteve të vogla ballkanike.

Pas vendimit u vendos që Princi i Shqipërisë të emërohej brenda gjashtë muajve. Ndërkohë, autoritetet lokale ekzistuese dhe xhandarmëria do të mbesin funksionale nën mbikëqyrjen e një komisioni ndërkombëtar. Kjo fazë kalimtare parashikonte gjithashtu që siguria dhe rendi publik të garantoheshin nga një organizatë ndërkombëtare e xhandarmërisë, e drejtuar nga oficerë të huaj të ngarkuar me komandën e lartë dhe efektive. Prania e instruktorëve të huaj kishte për qëllim sigurimin e uniformitetit të shërbimit pa cenuar përdorimin e personelit vendas, duke përfshirë oficerë, nënoficerë dhe xhandarë. Pagat e këtij organi do të financoheshin nga burimet e brendshme të vendit, me garancinë financiare të Fuqive.

28 Nëntori 1913 përfaqësoi një moment të rëndësishëm në historinë e re të Shqipërisë së pavarur. Pikërisht atë ditë, në kuadër të kremtimit të një vjetorit të shpalljes së pavarësisë, fuqitë e mëdha evropiane vendosën të komunikojnë zyrtarisht zgjedhjen e tyre për drejtimin e principatës shqiptare. Figura e zgjedhur për të plotësuar rolin e princit ishte Vilhelmi i Vidit, një anëtar i një familjeje të shquar fisnike nga Prusia Rhenish. Ky personazh ishte i lidhur në mënyrë të konsiderueshme me gjykatat evropiane, duke qenë nipi i Mbretëreshës së Rumanisë dhe bashkëshorti i një princeshe që i përkiste shtëpisë së Schönburg-Waldenburg .

Zgjedhja e një princi të besimit protestant për të qeverisur Shqipërinë nuk ishte e rastësishme, por pasqyronte një strategji të mirëmenduar nga fuqitë evropiane. Ky vendim ishte një përpjekje për të futur një element garancie dhe ekuilibri në një zonë ku popullsia ishte e ndarë midis feve dhe besimeve të ndryshme. Ideja ishte që neutraliteti fetar i princit mund të vepronte si një katalizator për bashkimin e vendit, si dhe të përfaqësonte një urë lidhëse midis Shqipërisë dhe fuqive perëndimore.

ceremonia zyrtare e ofrimit të kurorës shqiptare u zhvillua në Kështjellën Neuwied , rezidenca e familjes së Vilhelmi-t të Vidit. Kjo ngjarje nuk ishte thjesht një formalitet, por simbolizonte lidhjen midis fisnikërisë evropiane dhe fatit të një kombi që kërkonte të pohonte sovranitetin dhe identitetin e tij në kontekstin ndërkombëtar. Me këtë ceremoni, Shqipëria nisi një kapitull të ri të historisë së saj, nën drejtimin e një figure që, ndonëse e jashtme për dinamikën lokale, shihej si bartëse e stabilitetit dhe progresit.

Më 7 mars 1914, Vilhelm Frederick Henry i Vidit , një njeri në kulmin e pjekurisë së tij dhe i zgjedhur nga fuqitë e mëdha për të ulur në fronin e Shqipërisë, shkeli për herë të parë në tokën shqiptare në portin e Durrësit. Regjenca e tij do të ishte e shkurtër, duke u kufizuar në vetëm gjashtë muaj, por ajo ardhje shënoi fillimin e një kapitulli të veçantë në historinë shqiptare, por kjo është një tjetër histori.

Momentet historike që kemi eksploruar, që të dyja kanë rënë nën ditën e 7 marsit, përfaqësojnë më shumë se shënime të thjeshta në një kalendar; janë simbole të gjalla të aspiratave dhe ndryshimeve të një kombi të tërë. Inaugurimi i Mësonjëtorjës së Korçës ndezi një pishtar dijeje në një epokë obskurantizmi, duke hedhur themelet e arsimit modern në Shqipëri dhe duke festuar gjuhën dhe kulturën shqiptare si kurrë më parë. Po kështu, ardhja e Vilhelmi-t të Vidit simbolizonte kërkimin e një drejtimi të ri politik, një episod i shkurtër por intensiv që la gjurmë të pashlyeshme në historinë e vendit. Së bashku, këto ngjarje pasqyrojnë qëndrueshmërinë dhe vendosmërinë e shqiptarëve për të ndërtuar një të ardhme më të mirë, duke na kujtuar rëndësinë e nderimit të së shkuarës teksa nisemi drejt horizonteve të reja. Teksa kujtojmë 7 Marsin, festojmë jo vetëm arsimin dhe qeverisjen, por shpirtin e paepur të një populli që e ka gjetur gjithmonë dritën edhe në momentet më të errëta. Ne i ftojmë tani lexuesit tanë të reflektojnë mbi këta kapituj të historisë shqiptare dhe të ndajnë perceptimet e tyre për trashëgiminë e tyre dhe ndikimin e tyre në Shqipërinë e sotme.