Gjuha që përdorej te Orakujt

Një aluzion më i sigurtë dhe më i dukshëm për karakterin barbar të gjuhës, që përdorej në orakujt shumë të lashtë të Greqisë, na e bën Heredoti në librin e tij VIII, 133-136.

Robert d’Angely 1893 - 1966

Pas betejës detare të Salaminës dhe ikjes së flotës perse, gjenerali i ushtrisë së tyre tokësore Mardonius fushoi në Thesali me qëllim që të kalonte aty dimrin vetëm me një pjesë të këmbësorisë, që e shoqëronte Kserksin në ekspeditën e tij kundër Greqisë. Mardoniusi deshi të këshillohej me orakujt e Greqisë për gjëndjen e punëve dhe për planet e veta, dhe për këtë qëllim dërgoi një njeri me emrin Mυς ose Mys, me prejardhje nga qyteti i Eurobosit i Karisë në Azinë e Vogël. Ky Mys, ndërmjet orakujve të tjerë, u këshillua edhe me të Apollonit në PTOON, që u përkiste tebanëve dhe ndodhej në Beoti mbi liqenin Kopais nga ana e malit. E shoqëronin tre qytetarë tebanë, që duhej të kopjonin mbi tabelëza tekstin e orakullit. Por që kur hynë në vendin e shenjtë, kryepriftëresha nisi ta bënte fatthënën në gjuhën barbare, domethënë pellazge sipas Heredotit. Ndërsa tre tebanët ngelën të shtangur, të befasuar, sepse po dëgjonin një gjuhë pellazge, atje ku prisnin të dëgjonin të flitej gjuha greke, kariasi Mυς, i cili e kuptonte fare mirë gjuhën që fliste Pitia, ua mori nga duart tabelëzat dhe e shkroi vetë atë që thoshte fatthëna, duke deklaruar se po e thoshte fatthënën në gjuhën pellazge të Karisë.

Kopertina e librit, versioni shqip

Heredoti e tregon këtë fakt, duke shfaqur me të madhe habinë e vet dhe admirimin për këtë ndodhi. Por ne, përkundrazi, që e shqyrtojmë punën me një largësi prej më shumë se dymijë vjet dhe me një njohje më të mirë të gjendjes shoqërore të kësaj epoke të lashtë, ne pra nuk ndjejmë asnjë habi dhe asnjë admirim për këtë. Dihet mirë që arti i fatthënies ashtu si shumë të tjerë, u atribuohet pellazgëve të Greqisë dhe Azisë së Vogël, të Italisë, të ishujve të Mesdheut dhe kudo gjetkë. Si rrjedhim, nuk do të kishte asgjë befasuese dhe të jashtëzakonshme, që profeteshat dhe gjithë personeli i këtyre tempujve të fatthënies, që e kishin prejardhjen nga pellazgët, të flisnin gjuhën pellazge si gjuhë amtare, që veç kësaj flitej zakonisht nga gjithë popullësia e Greqisë, me përjashtim të një elite të vogël, të huaj e drejtuese. Por ajo që e bën faktin vërtet interesant nga pikëpamja jonë, është se provon që të gjitha të ashtëquajturat gjuhë të ndryshme, si karishtja, frigishtja, likishtja, likaonishtja etj., etj., nuk ishin gjë tjetër veçëse variazione të lehta ose pa rëndësi të gjuhës së gjërë pellazge.

Një vëzhgim tjetër me rëndësi, që ne mund të bëjmë këtu, është se Heredoti i konsideron pellazgët si një popull të veçantë nga helenët, domethënë që nuk kanë qenë asnjëherë helenë, ose që kurrë nuk kanë pasur kontakt me helenët; tashmë është e provuar që pellazgët vetë i shmangeshin me kujdesh çfarëdo kontakti. Por Denis Halikarnasi, i mëvonëshëm nga Heredoti, na i jep gjithashtu pa kundërshtim të mundëshëm, si stërgjyshër të grekëve, po ashtu dhe të romakëve, që banonin në Peloponez prej kohësh shumë të lashta.

Raca dhe gjuha e helenëve janë me origjinë pellazge, dhe fjala βαρβα-ος dhe folja që rrjedh prej saj, Βαρβαριζειν e kanë gjithashtu prejardhjen nga pellazgjishtja. Në fakt duke u mbështetur mbi gjuhën pellazge aktuale, domethënë shqipen, mund t’u jepen dy shpjegime etimologjike të përsosura këtyre dy fjalëve të po asaj rrënje: i pari, është ideja ose domethënia e llafazanërisë, të flasësh mbarë e mbrapsht, ose të flasësh vazhdimisht, që jepen shqip: flet bërbër, si bythë e turtullit; dhe shpjegimi i dytë, është të shtrëmbërosh kuptimin e fjalëve ose t’i hash rrokjet, duke i shqiptuar ndryshe nga mënyra e drejtë e përgjithëshme, si për shëmbull thuthuqi, që jepet shqip flet belbër si foshnjat, domethënë belbëzon. Në të dy rastet, si flet bërbër si flet belbër, gjuha shtembërohet aq shumë, sa bëhet e pakuptueshme edhe për një shqiptar. Kjo ka qenë e njëjta gjë me grekët e lashtë, të cilët flisnin të gjithë gjuhën pellazge, si ata që e flasin ende sot shqipen, kur në mardhëniet me të huajt krijuan gjuhën greke, liturgjike, dipllomatike, zyrtare dhe ndërkomëtare (për t’u marrë vesh me jo pellazgët) nga fjala e tyre: bër bër onomatope, po ashtu si në shqipen e sotme, bërbër ose belbër, krijuan fjalën βαρβαρ-ος. Dhe ky cilësor u përdor nga të lashtët si për ata, që flisnin një gjuhë të ndryshme nga grekët dhe që ishin, si rrjedhim, të huaj edhe për ata që ishin helenë, por që e shqiptonin keq gjuhën greke, duke e shtrembëruar dhe duke e bërë të pakuptueshme , apo e flisnin shpejt dhe me gabime, duke e bërë njësoj të pakuptueshme.

Përfundimisht, cilësori βαρβαρος përdorej nga helenët vetëm për mënyrën për të folur dhe aspak për racën e dikujt; gjë që i bënte pellazgët, me përjashtin të atyre që e dinin , e flisnin dhe e shkruanin greqishten, të konsideroheshin si barbarë, po ashtu si të huajt për racën pellazge, me përjashtin të atyre që e dinin mirë greqishten dhe që njësoj konsideroheshin se ishin helenë.

Marrë nga libri Enigma i autorit Robert d’Angely

Link versioni italisht: La lingua usata dagli oracoli